Κλιματική αλλαγή. Μετά το Κανκούν: η ώρα της αλήθειας!

Η συνδιάσκεψη της Κοπεγχάγης για την κλιματική αλλαγή το Δεκέμβριο του 2009 είχε αντιμετωπιστεί από τις συνεργασίες κινηματικών οργανώσεων, από τις μη κυβερνητικές οργανώσεις, αλλά και από πολλές μεμονωμένες κυβερνήσεις, ως μια μεγάλη ευκαιρία για υπογραφεί από τις κυβερνήσεις των χωρών μελών  του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών μια δεσμευτική συμφωνία, με στόχους και χρονοδιαγράμματα, για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Το αποτέλεσμα δεν ήταν το αναμενόμενο και παρά την ανάγκη μείωσης των εκπομπών που αναφέρεται στη συμφωνία της Κοπεγχάγης, κανείς δεν δεσμεύτηκε οτι θα υλοποιήσει συγκεκριμένους στόχους. Η συμφωνία του Κανκούν τον Δεκέμβριο του 2010 ακολουθεί τη λογική της Κοπεγχάγης. Η ιδέα μιας στροφής προς δεσμευτικές συμφωνίες των μεγάλων κυρίως κρατών, λόγω των επιστημονικών αναλύσεων και των πιέσεων που ασκούν μη κυβερνητικές οργανώσεις και κινήματα πολιτών, ήταν υπερβολικά αισιόδοξη και μη ρεαλιστική σε οτι αφορά τους πραγματικούς συσχετισμούς δυνάμεων στον τομέα των πολιτικών για το περιβάλλον.

Η διανοητική εργασία και το σχέδιο για έναν εναλλακτικό προσανατολισμό των κοινωνιών

Η ανάγνωση του βιβλίου του Jared Diamond “Κατάρρευση: πώς οι κοινωνίες επιλέγουν να αποτύχουν ή να επιτύχουν”, προσφέρει μια εκτεταμένη και λεπτομερή σε πολλά σημεία ανάλυση των κοινωνιών του παρελθόντος αλλά και του σημερινού κόσμου, που έκαναν επιλογές οι οποίες τις οδήγησαν στην παρακμή ή την εξαφάνιση, όπως και των σύγχρονων κοινωνιών που πληρώνουν τεράστια λάθη στο επίπεδο των οικονομικών ή περιβαλλοντικών αποφάσεών τους. Από περιπτώσεις όπως το νησί του Πάσχα, όπου ο πληθυσμός σχεδόν εξαφανίστηκε μαζί το κόψιμο του τελευταίου δέντρου, οι σκανδιναβοί της Γροιλανδίας, που πέθαναν ως τον τελευταίο γιατί αρνήθηκαν να μάθουν από τους εσκιμώους και επέμεναν να εισάγουν είδη πολυτελείας για τους ευγενείς τους, η εγκληματική εισαγωγή κουνελιών και αλεπούδων στην Αυστραλία, οι σημερινές καταστροφές τροπικών δασών και η “μεγαλύτερη αποτυχία της αγοράς” (Nicolas Stern) που αποτελεί η κλιματική αλλαγή, αλλά και από περιπτώσεις επιτυχημένων αναστροφών επικίνδυνων εξελίξεων, όπως η μαζική αναδάσωση της Ιαπωνίας το μεσαίωνα, μπορεί κανείς να βγάλει για τις σημερινές κοινωνίες δύο βασικά συμπεράσματα: το μέλλον μας εξαρτάται από την ύπαρξη συστηματικών και αναλυτικών γνώσεων για τη βιωσιμότητα των φυσικών πόρων, των παραγωγικών δυνατοτήτων και του καταμερισμού του πλούτου, και εξαρτάται επίσης από την ικανότητα της κάθε κοινωνίας να σχεδιάσει την εξέλιξή της με βάση τις παραπάνω γνώσεις. 

Σκέψεις για ένα πρόγραμμα απαλλαγής από τα Μνημόνια και τους “Μηχανισμούς Στήριξης”

Η σημερινή συγκυρία, με την κατάθεση ενός προϋπολογισμού για το 2011 με περαιτέρω περικοπές, και την ανοιχτή πλέον προοπτική της επιμήκυνσης της αποπληρωμής του χρέους με πρόσθετο κόστος, επιβεβαιώνει τις προβλέψεις για την αδυναμία των πολιτικών του Μνημονίου να διαχειριστούν τη δημοσιονομική και οικονομική κρίση. Είναι επίσης ορατό οτι οι πολιτικές αυτές οδηγούν σε αποδιάρθρωση της διοίκησης και των υπηρεσιών άσκησης πολιτικών, σε υποβάθμιση υποδομών και κοινωνικών υπηρεσιών, αλλά και σε δραματική αύξηση της ανεργίας, κάθετη πτώση των αμοιβών, κατάργηση της προστασίας της εργασίας και αναδίπλωση του ιδιωτικού τομέα σε μια στρατηγική επιβίωσης μέσα στην κρίση και την ύφεση, μέσω της μείωσης του κόστους εργασίας, της αύξησης των επιδοτήσεων και της μείωσης της φορολογίας.

Πού βρίσκεται το μέλλον των ανθρωπιστικών και κοινωνικών σπουδών;

(με αφορμή τη συζήτηση που οργάνωσε το περιοδικό Ιστορείν στις 13 Νοεμβρίου, με θέμα “Πολιτικές αλλαγών στο πανεπιστήμιο - Διεκδικώντας μέλλον για τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές σπουδές”)

Το τοπίο των ανθρωπιστικών και κοινωνικών σπουδών αλλάζει. Από τα πιο κραυγαλέα παραδείγμα είναι το εργατικό δίκαιο που παύει να ασχολείται με την εξισορρόπηση της σχέσης κεφαλαίου και εργασίας, και τείνει να επικεντρωθεί στον ατομικό πωλητή εργατικής δύναμης, η πολιτική οικονομία που μετατρέπεται στην εφαρμοσμένη επιστήμη της ανάλυσης των αγορών, η κοινωνιολογία που βλέπει το αντικείμενό της να συρρικνώνεται, καθώς το μέλημα της κοινωνικής συνοχής εγκαταλείπεται στον ένα ή τον άλλο βαθμό, στο όνομα της απορρύθμισης και της ευελιξίας. 

Κλιματική αλλαγή: η μπίζνα της αμφιβολίας

Είναι γνωστή και καθημερινά επιβεβαιωνόμενη η δυσπιστία τους αριστερού ανθρώπου σχετικά με την κλιματική αλλαγή: σε ένα χώρο που εξ ορισμού θεωρεί οτι έχει πλέον μάθει τα βασικά και κατέχει τα κλειδιά της παρελθούσας, παρούσας και μελλοντικής γνώσης, όλη αυτή η συζήτηση για το περιβάλλον που αποτελεί προτεραιότητα, ή για τους κλιματολόγους οι οποίοι “γνωρίζουν”, χωρίς να είναι κάν μαρξιστές, δεν πείθει σχεδόν κανένα, ή καλύτερα προκαλεί ακόμα και σήμερα ειρωνικά χαμόγελα.

“Υπάρχει πρόβλημα στον τρόπο που κατανοούμε το πρόβλημα”

Σε ένα από πολλές απόψεις εύστοχο και γόνιμο άρθρο στο αγγλικό New Left Review Ιουλίου-Αυγούστου 2010, ο Σλάβοϊ Ζίζεκ παρουσιάζει την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί με την τρέχουσα κρίση, εξηγώντας οτι κατά την γνώμη του δεν υπάρχει μια ορατή εναλλακτική προοπτική και δεν μπορούμε παρά να αναμένουμε την πραγματοποίηση του “αδύνατου”. Του αδύνατου που θα υπερβεί την κυριαρχία της ιδεολογίας της μονίμως “επείγουσας οικονομικής κατάστασης”, την παντοδυναμία των “δημοκρατικών μηχανισμών” που εμποδίζουν την ανατροπή των καπιταλιστικών σχέσεων, την έλλειψη προγραμματικού περιεχομένου στα αιτήματα της αριστεράς, και την απόσταση ασφάλειας των αριστερών διανοουμένων (radical intellectuals) από τα πραγματικά γεγονότα.

Κέντρο της Αθήνας: να φροντίσουμε με κάθε τρόπο και μέσο τους πρόσφυγες

Θα έπρεπε να έχει γίνει κατανοητό οτι οι εντάσεις που έχουν συσσωρευθεί στο κέντρο της Αθήνας δεν αφορούν απλά τα προβλήματα τα οποία συνδέονται με τη γειτνίαση ελλήνων και αλλοδαπών σε μια αστική περιοχή. Βρισκόμαστε πολύ πιο πέρα από αυτό, καθώς συνυπάρχουν, μια συνεχιζόμενη ανθρωπιστική κρίση, με 4-5000 πρόσφυγες (Αφγανούς, Σομαλούς και Σουδανούς - οι μισοί γυναίκες και παιδιά) που ζούν στο δρόμο ή στεγάζονται σε άθλιες συνθήκες, μια διαδικασία εγκατάστασης εγκληματικών ομάδων και κυκλωμάτων, και μια αναπτυσσόμενη πρακτική βίαιων επιθέσεων κατά των ξένων, αλλά και αντιπαραθέσεων μεταξύ κοινοτήτων, ενώ είναι δηλωμένη η πρόθεση της Χρυσής Αυγής να μετεξελιχθεί σε ένοπλη ομάδα.

Τι θα μπορούσε να είχε συζητηθεί στο Πάντειο;

Το διήμερο για την Ανατροπή του Μνημονίου που οργανώθηκε το προηγούμενο Σαββατοκύριακο στο Πάντειο από το “Βήμα Διαλόγου”, ήταν μια σημαντική εκδήλωση με ενδιαφέρουσες εισηγήσεις. Σύμφωνα βέβαια με την κουλτούρα που κυριαρχεί στην αριστερά, και παρά τις κριτικές και αυτοκριτικές τοποθετήσεις, ήταν περισσότερο μια εκδήλωση με ομιλίες προσωπικοτήτων και πολύ λιγότερο ένα συνέδριο το οποίο επεδίωκε να οργανώσει μια συζήτηση με ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών απόψεων. Αυτό όμως που μας μένει είναι ένα θετικό αποτέλεσμα.

Μετά τον Προϋπολογισμό και τις προβλέψεις για το 2011:

Οι προβλέψεις για την οικονομία και τη δημοσιονομική διαχείριση που περιλαμβάνονται στο προσχέδιο του Προϋπολογισμού για το 2011, δεν μπορεί να θεωρηθούν ασφαλείς. Η εκτίμηση οτι η οικονομία θα ακολουθήσει μια πτωτική εξέλιξη μικρότερη του 2010 με μείωση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) κατά 2,6%, βασίζεται αποκλειστικά σε μια αισιόδοξη πρόβλεψη για την αύξηση των εξαγωγών κατά 6,1% (έναντι 1,3% το 2010) καθώς όλα τα υπόλοιπα μεγέθη συνεχίζουν να πέφτουν όπως και τον προηγούμενο χρόνο. Παράλληλα η αύξηση των εσόδων που εξαρτάται από την έμμεση φορολογία (καθώς η άμεση φορολογία μειώνεται), δηλαδή σε μεγάλο βαθμό από τον ΦΠΑ, δεν είναι σίγουρο οτι θα επιβεβαιώσει τις προβλέψεις, διότι η επιδείνωση της ύφεσης θα ενισχύσει την αντίσταση στους εισπρακτικούς μηχανισμούς. Αν οι παρατηρήσεις αυτές είναι σωστές, οδηγούμαστε σε μια εντονότερη ύφεση το 2011 και σε δυσκολίες ανταπόκρισης στις προβλέψεις για τα δημόσια οικονομικά, επομένως σε νέες περικοπές.

Οι διαστάσεις της κρίσης και το περιεχόμενο των ανατροπών

( Ομιλία στο Φεστιβάλ της Νεολαίας του Συνασπισμού, 3-10-2010)

1. Οι διαστάσεις της κρίσης

Η εμπειρία που ζούμε με τη συνέχιση και κλιμάκωση των πολιτικών του Μνημονίου, δείχνει οτι έχουμε μπεί σε μια περίοδο που χαρακτηρίζεται από τη συνεχή ένταση των κοινωνικών συγκρούσεων. Όλες οι πλευρές της κρίσης, μεταφράζονται σε συστηματικές προσπάθειες να μεταφερθεί το κόστος των αδιεξόδων του καπιταλιστικού συστήματος, στους πλέον αδύναμους, σε αυτούς που ζούν με ένα μισθό, με την εργασία τους, σε αυτούς δηλαδή που παράγουν τον πλούτο. Όλα δείχνουν οτι η πολύπλευρη κρίση δεν είναι παρωδική, οτι η αντιμετώπισή της απαιτεί ριζικές ανατροπές, οτι δεν αρκεί να διεκδικήσουμε κατακτήσεις του παρελθόντος, αλλά χρειάζεται να επιβληθούν μέσα από τους κοινωνικούς αγώνες νέες μορφές παραγωγής, κατανομής του πλούτου και κοινωνικής αλληλεγγύης.

Συρρίκνωση του ΟΣΕ: μας βγάζουν εκτός Ευρώπης και αμνηστεύουν το όργιο διαφθοράς

Την μετατροπή της Ελλάδας σε τριτοκοσμική χώρα ενισχύει και συμβολίζει το πρόγραμμα «εξυγίανσης» του Οργανισμού Σιδηροδρόμων Ελλάδος (ΟΣΕ), καθώς οργανώνει τη θεαματική απόκλιση του ελληνικού σχεδιασμού σε αυτό τον τομέα σε σχέση με τις ευρωπαϊκές αποφάσεις, ενώ αποτελεί ταυτοχρόνως και μια επιχείρηση «σκούπα» που οργανώνει τη λήθη σχετικά με την πολλαπλώς σκανδαλώδη διαχείριση από την πλευρά τόσο των υπουργείων μεταφορών όσο και των διοικήσεων του ΟΣΕ.

Το νέο τοπίο της εργασίας και της συλλογικής δράσης

(Γιορτή της εφημερίδας “Η Εποχή”, 24-09-10)

1. Εισαγωγή

Η κυρίαρχη σήμερα διαχείριση της οικονομικής κρίσης επιφέρει ριζικές αλλαγές στην εργασία. Είναι ορατές οι συστηματικές προσπάθειες που γίνονται για να αποδομηθεί το εργατικό δίκαιο και να εγκαθιδρυθεί η ατομική σύμβαση ως κανόνας των εργασιακών σχέσεων, να αποδυναμωθούν οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, να εκλείψει η πρακτική των συλλογικών διαπραγματεύσεων, να κυριαρχήσει η ευελιξία σε συνθήκες διογκούμενης ανασφάλειας, και να ιδιωτικοποιηθεί η ασφάλιση υγείας και γήρατος. Πρόκειται για την οριστική ρήξη με το παρελθόν των κοινωνικών συμβολαίων και της φορντιστικής μισθωτής σχέσης. 

Κέντρο της Αθήνας: οι επικίνδυνες παραλήψεις του Συνηγόρου

Δεν χρειάζεται να είναι κανείς μάντης για να προβλέψει οτι το θέμα του κέντρου της Αθήνας και πιό συγκεκριμένα των αλλοδαπών στο κέντρο της Αθήνας, θα αποτελέσει το κορυφαίο πεδίο συζητήσεων και αντιπαραθέσεων κατά την προεκλογική εκστρατεία για το Δήμο της πρωτεύουσας, αλλά και κατά την περίοδο που θα ακολουθήσει τις εκλογές. Εύκολα μπορεί επίσης να προβλέψει κανείς οτι η έκθεση με θέμα “Εκτιμήσεις του Συνηγόρου του Πολίτη για το ιστορικό εμπορικό κέντρο Αθηνών” (www.synigoros.gr), θα είναι ένα ντοκουμέντο το οποίο θα βρεθεί στο επίκεντρο αυτών των συζητήσεων, καθώς προέρχεται από μια ανεξάρτητη αρχή με αναμφισβήτητο κύρος και ενεργό παρουσία στον τομέα της υπεράσπισης των δικαιωμάτων ελλήνων και αλλοδαπών πολιτών.

Μονομερής διαγραφή του χρέους: συζήτηση των πολιτικών προϋποθέσεων

Όπως γνωρίζουμε, η μονομερής διαγραφή του δημοσίου χρέους συνεχίζει να αποτελεί μια δημοφιλή πρόταση στον χώρο της αριστεράς σχετικά με την αντιμετώπιση των επιπτώσεων που έχει για την ελληνική οικονομία το υψηλό χρέος. Παρά το γεγονός ότι έχουν διατυπωθεί απόψεις που ασκούν κριτική σε αυτή την θέση, δεν μπορούμε να πούμε ότι η συνολική λογική μιας τέτοιας πρότασης έχει συζητηθεί διεξοδικά. Η πρόσφατη έκδοση της έκθεσης «Η ευρωζώνη μεταξύ λιτότητας και χρεοκοπίας» της ομάδας Research on Money and Finance (Λαπαβίτσας κ.α.) είναι μια ευκαιρία να κοιτάξουμε από πιο κοντά τα επιχειρήματα και να εξετάσουμε την πειστικότητα των προϋποθέσεων που αναφέρονται σε αυτό το κείμενο.

Η εργοδοσία δίνει τη μάχη της κερδοφορίας

Η πολιτική διαχείρισης της κρίσης που υλοποιείται στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, έχει ως κεντρικό άξονα την εξασφάλιση της κερδοφορίας τους χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Για να συνεχιστεί η υλοποίηση αυτής πολιτικής απαιτείται, εκτός από τη στήριξη των τραπεζών με τη δημοσιονομική πολιτική, και η αύξηση της κερδοφορίας του επιχειρηματικού κεφαλαίου εκτός των τραπεζών, με ένα μείγμα πολιτικών και πρακτικών. Τα αλλεπάλληλα μέτρα για τη μείωση των μισθών στον ιδιωτικό τομέα, η διεκδίκηση από τους επιχειρηματικούς φορείς νέων φορολογικών μειώσεων, η άρνηση της απόδοσης του ΦΠΑ, αλλά και η ταχεία αύξηση των τιμών στην αγορά παρά την ύφεση και τα “λουκέττα”, είναι τα διάφορα μέτωπα της μάχης που δίνει η εργοδοσία για τη διατήρηση και αύξηση της κερδοφορίας.

Τι συμβαίνει με την «ανάκαμψη»;

Η προοπτική της ανάκαμψης της οικονομίας εμφανίζεται από πολλές πλευρές ως το αντίπαλο δέος των πολιτικών του Μνημονίου και των αρνητικών τους επιπτώσεων για την οικονομία και την απασχόληση. Τι είναι όμως πραγματικά μια τέτοια προοπτική; Μια πραγματική εναλλακτική στρατηγική; Το φώς στην άκρη του τούνελ; Μια δικαιολογία για πολιτικές με οικονομικό και κοινωνικό κόστος, ή για επιχειρηματικά αιτήματα;

Αυτοδιοικητικές εκλογές: μερικά βήματα μακρύτερα από τις κοινωνικές ανάγκες;

Το να επιδιώκει κανείς να εκφραστεί η δυσαρέσκεια απέναντι στο Μνημόνιο και το Μνημόνιο 2, με την ευκαιρία των εκλογών για την τοπική αυτοδιοίκηση, είναι σαν να παραβιάζει ανοιχτές πόρτες. Φυσικά και θα εκδηλωθεί αυτή η δυσαρέσκεια, με απρόβλεπτους ακόμα τρόπους, αλλά αυτό δεν σημαίνει οτι θα συμβάλουν τα εκλογικά αποτελέσματα στην ανάπτυξη πρωτοβουλιών και κινημάτων που θα θέσουν τις βάσεις για την ανατροπή της επιβεβλημένης από την τρόϊκα στρατηγικής. 

Θα νικήσει ή θα ηττηθεί η ΓΕΝΟΠ-ΔΕΗ;

Δεν είναι σαφές από πού ξεκίνησε η ιδέα για ιδιωτικοποίηση του 40% της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού. Από το υπουργείο Οικονομικών, από τους ενδιαφερόμενους ιδιώτες, από την τρόϊκα; Είναι όμως γεγονός οτι μετά τη δημοσιοποίηση αυτής της ιδέας, συγκροτείται ένα μέτωπο συμφερόντων και πολιτικών ή οικονομικών συντελεστών, το οποίο υιοθετεί σαφώς ως κεντρικό προσανατολισμό της αντιπαράθεσης για το ιδιοκτησιακό καθεστώς της ΔΕΗ, τη σύγκρουση με την ισχυρή συνδικαλιστική οργάνωση της ΓΕΝΟΠ-ΔΕΗ. Σκοπός αυτής της σύγκρουσης είναι να οδηγηθεί αυτή η οργάνωση σε μια υποχώρηση και ήττα, που θα ολοκληρώσει πρακτικά την οριστική αποδυνάμωση της οργανωμένης μισθωτής εργασίας στην Ελλάδα.

Πώς θα σβηστεί το δημόσιο χρέος;

Η ιδέα οτι το μεγαλύτερο μέρος ή το σύνολο του δημοσίου χρέους της Ελλάδας και άλλων υπερχρεωμένων χωρών της Ευρώπης, πρέπει να σβηστεί, συζητείται όλο και περισσότερο, και αποτελεί συνέχεια, κατά κάποιο τρόπο, της συνεχιζόμενης συζήτησης για τη μείωση ή τον μηδενισμό του χρέους των χωρών του Νότου (του Τρίτου Κόσμου). Σε ένα πρόσφατο κείμενο (www.cadtm.org) ο γάλλος καθηγητής François Chesnais, μέλος του Nouveau Parti Anticapitaliste και της Επιστημονικής Επιτροπής της γαλλικής Attac, θέτει και αυτός το ερώτημα: “Σχετικά με το χρέος της Ελλάδας, ποιό σύνθημα να υποστηρίξουμε;”. Ο Chesnais προτείνει την “καταγγελία” του ελληνικού χρέους (ένας άλλος τρόπος να μιλάει κανείς για μηδενισμό) και προσθέτει: “Η πιο αποτελεσματική υποστήριξη των νέων και των εργαζομένων της Ελλάδας, από την πλευρά των εργαζομένων των άλλων ευρωπαϊκών χωρών,  θα ήταν να ανακοινώσουν και αυτοί οτι έχουν τον ίδιο στόχο”. Πρέπει να διαπιστώσουμε οτι αυτή η πολύ συμπικνωμένη αναφορά στο “δια ταύτα”, περιέχει μερικές πολιτικές ποροϋποθέσεις που κι αυτές χρειάζεται να συζητηθούν. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Οικονομική κρίση, δικτατορία του ΔΝΤ και ο ρόλος των κινημάτων

(10-07-2010 Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ)

1. Ποιά στρατηγική απέναντι στη δικτατορία του ΔΝΤ;

- Η οικονομική πολιτική που επιβάλεται σταδιακά στις υπερχρεωμένες χώρες της Ευρώπης, έχει μια ενιαία λογική: να εξασφαλίσει την κυριαρχία, και για όσο γίνεται μεγαλύτερο χρονικό διάστημα την κερδοφορία, του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Η σφαίρα του χρηματικού κεφαλαίου, που λόγω της ανεξέλεγκτης υπερεξόγκωσής της ευθύνεται για τις δραματικές διαστάσεις της σημερινής διεθνούς οικονομικής κρίσης, κατορθώνει να υπαγορεύσει στις κυβερνήσεις και τους διεθνείς οργανισμούς τον απόλυτο σεβασμό των απαιτήσεών της. Με κάθε κόστος για τις κοινωνίες, για το παραγωγικό δυναμικό, και για το περιβάλλον. Χρειαζόμαστε μεγάλες ανατροπές.

Το ΙΟΒΕ ενθουσιασμένο με το Μνημόνιο, αλλά όχι και με το ΠΑΣΟΚ

Το οτι το Ινστιτούτο Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) πλέκει το εγκώμιο του Μνημονίου και της “σωτήριας” παρέμβασης της τρόϊκας δεν αποτελεί έκπληξη. Περισσότερο ενδιαφέρουσα είναι η πολιτική τοποθέτηση του Γενικού Διευθυντή του εργοδοτικού ινστιτούτου Γιάννη Στουρνάρα, ο οποίος θεωρεί αναγκαία “την ανάληψη πρωτοβουλιών από ένα τμήμα του πολιτικού κόσμου της χώρας” - πέρα προφανώς από την ηγετική ομάδα του ΠΑΣΟΚ - για “την εφαρμογή και όχι τη δαιμονοποίηση του Μνημονίου”. Μια τέτοια τοποθέτηση σημαίνει προφανώς οτι ο κ.Στουρνάρας, και αυτοί που θα ήθελε να εκφράσει, δεν είναι διόλου ικανοποιημένοι από το πώς χειρίζεται τις πολιτικές που περιλαμβάνονται στο Μνημόνιο η κυβέρνηση, η οποία προφανώς δεν το εφαρμόζει με ικανοποιητικό τρόπο.

Ευημερία χωρίς ανάπτυξη: η μετάβαση προς μια βιώσιμη οικονομία

Πώς επηρεάζεται η προσέγγιση των οικονομικών και κοινωνικών θεμάτων από το σύνολο των ορίων και αναγκών που συνδέονται με την άμβλυνση και αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής; Το πεδίο αυτό προβληματισμού εμφανίζει όλα τα χαρακτηριστικά της θεματολογίας για το μέλλον της λεγόμενης “οικονομικής ανάπτυξης”: υπάρχει από τη μια μεριά μια πλούσια και παλιά βιβλιογραφία, και σήμερα εργάζονται πάνω στις πλευρές αυτού του θέματος στρατιές ερευνητών. Από την άλλη μεριά όμως επικρατεί μια μεγάλη σύγχηση σε οτι αφορά τις πολιτικές επιπτώσεις που θα μπορούσαν να έχουν αυτές οι αναζητήσεις. Η αβεβαιότητα ως προς την πραγματικότητα του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής, η συνεχιζόμενη επιδίωξη της ανάπτυξης και μεγέθυνσης του Ακαθάριστου Εγχωρίου Προϊόντος, η εδραιωμένη πεποίθηση οτι η ευημερία και τα κοινωνικά δικαιώματα είναι συνάρτηση αυτής της μεγέθυνσης, συνεχίζουν να διαμορφώνουν τις επιλογές αλλά και τις πρακτικές, χωρίς να ξεχνάμε την περαιτέρω σύγχηση που έχουν προκαλέσει τα δόγματα που έχει εγκαθιδρύσει ο νεοφιλελευθερισμός, δηλαδή η παντοδυναμία της αγοράς, η αναγκαιότητα του κέρδους και το δικαίωμα των πλουσίων να γίνουν πλουσιώτεροι. 

Χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός, άϋλη εργασία και προϋποθέσεις των ανατροπών

Ποιό οικονομικό και κοινωνικό σύστημα μπορεί να διαδεχθεί το χρηματοπιστωτικό καπιταλισμό, και πώς μπορούν να συσπειρωθούν οι κοινωνικές δυνάμεις που θα παλέψουν γι’αυτό; 

Χρειάζεται να δεχθούμε οτι έχουμε πλέον φύγει από τον βιομηχανικό καπιταλισμό, με την αναπαραγώμενη οικονομική και κοινωνική του ισορροπία, με τη συνεχιζόμενη συσσώρευση κεφαλαίου και την ένταξη της μισθωτής εργασίας στο εργασιακό και καταναλωτικό πρότυπο: η χρηματοπιστωτική σφαίρα κυριαρχεί πλέον ως προς την κερδοφορία σε σχέση με την πραγματική οικονομία, υποκαθιστά τη ζήτηση των μισθών με την υπερχρέωση των πάντων και δεν διστάζει να αναπαραχθεί μέσω της καταστροφής υλικού και ανθρώπινου δυναμικού. 

Χρειάζεται επίσης να αναγνωρίσουμε οτι εχει επέλθει μια μεγάλη αλλαγή στον χαρακτήρα της εργασίας. Η ανάπτυξη της άϋλης εργασίας - της εργασίας που δεν παράγει άμεσα ένα υλικό πρόϊόν, είναι κατά κύριο λόγο διανοητική και αφορά τον σχεδιασμό, την οργάνωση, την επικοινωνία και την φροντίδα - έχει αλλάξει ριζικά το τρόπο με τον οποίο διεξάγεται, οργανώνεται και αμείβεται η εργασιακή διαδικασία:

Να αλλάξει η διεθνής μέθοδος διαχείρισης των δημοσίων χρεών!

Η μέθοδος που χρησιμοποιείται για τη διαπραγμάτευση μεταξύ τραπεζών και κρατών σε οτι αφορά τη διαχείριση του χρέους, είναι υπό συζήτηση από τη δεκαετία του 80, όταν άρχισε η συσσώρευση των δημοσίων χρεών σε χώρες του Νότου. Σιγά σιγά και έως σήμερα εγκαθιδρύθηκε μια προσέγγιση που διαφέρει πλήρως από τον τρόπο διαχείρισης στο εσωτερικό των χωρών, του χρέους των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών. Η κάθε εθνική νομοθεσία φροντίζει να εξασφαλίσει τη συνέχεια της οικονομικής δραστηριότητας και την επιβίωση των υπερχρεωμένων ατόμων, αλλα σε διεθνές επίπεδο δεν υπάρχει αντίστοιχο νομικό πλαίσιο και αντίθετα, η παντοδυναμία των τραπεζών και η εξυπηρέτηση αυτής της παντοδυναμίας από τους διεθνείς οργανισμούς είναι ο κανόνας. Και τα προγράμματα που επιβάλλονται στα κράτη των υπερχρεωμένων χωρών, καταστρέφουν παραγωγικό δυναμικό και βάζουν τους πληθυσμούς σε διαρκή κίνδυνο.

Το Μνημόνιο του ΔΝΤ: ανώτατο στάδιο του “εκσυγχρονισμού”

Προκαλεί εύλογα ερωτηματικά η διστακτική αντίδραση της κοινωνίας απέναντι στο πρόγραμμα βίαιης πτώχευσης της πλειοψηφίας του πληθυσμού που έχει ξεκινήσει με την υλοποίηση των μέτρων του Μνημονίου. Πρόκειται βέβαια για μια αναπάντεχη εξέλιξη, “αφοπλιστική” θα μπορούσε να πεί κανείς, μια δοκιμασία για την οποία τίποτα δεν μας είχε προετοιμάσει. Μπορεί όμως να ισχυριστεί κανείς οτι ένας σημαντικός λόγος, αν όχι ο σημαντικότερος, της (προσωρινής) αδράνειας που παρατηρείται, είναι οτι η πλειοψηφία που πλήττεται και είναι προγραμματισμένο να πληγεί από τις ρυθμίσεις του Μνημονίου, δεν έχει τη δυνατότητα να επικοινωνεί και να συμμαχεί με κοινωνικές ομάδες οι οποίες έχουν από τη θέση τους τη δυνατότητα να επεξεργάζονται και να υποστηρίζουν εναλλακτικές προτάσεις για την οικονομία και την κοινωνία. Η κοινωνία είναι κατά κάποιο τρόπο κομμένη στα δύο. Το πρόγραμμα πλήρους και οριστικής αποδυνάμωσης και αποδιοργάνωσης της μισθωτής εργασίας, υλοποιείται χωρίς να είναι πραγματικά ενεργοί αυτοί που θα μπορούσαν ή θα ώφειλαν να συμμετέχουν σε μια ευρύτερη συμμαχία κατά του προγράμματος αυτού.

20% ή 40% μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ως το 2020;

Το βάθος της κρίσης του καπιταλιστικού συστήματος και των καθεστώτων που προσπαθούν να την διαχειριστούν, φαίνεται με τον πιό καθαρό τρόπο σε οτι αφορά τους χειρισμούς και τις αποφάσεις για την άμβλυνση και αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η οικονομική κρίση είναι ένα σύνθετο φαινόμενο, σε μεγάλο βαθμό πρωτοφανές, και μπορεί κανείς να δεχθεί οτι η αναζήτηση μιας διεξόδου, όχι μόνο από τις κυβερνήσεις αλλά και από τα αντιπολιτευόμενα κόμματα, δεν αποτελεί υιοθέτηση μιας λύσης που είναι ήδη γραμμένη κάπου. Για το θέμα όμως της κλιματικής αλλαγής έχουμε μια αναγνωρισμένη διεθνή επιστημονική κοινότητα, η οποία πραγματοποιεί προβλέψεις, τις οποίες επικαιροποιεί ή διορθώνει, και προτείνει μέτρα και χρονοδιαγράμματα, για τα οποία υπάρχουν μικρές δευτερεύουσες διαφωνίες. Παραδόξως όμως, τα ευρωπαϊκά κόμματα που κυβερνάνε ή αυτά που βρίσκονται στην αντιπολίτευση (τα οποία στην πλειοψηφία τους δεν ανήκουν στους “σκεπτικιστές”, στους αρνητές δηλαδή της κυρίαρχης ανάλυσης για την κλιματική αλλαγή), αντιμετωπίζουν τις πολιτικές για την κλιματική αλλαγή με τη λογική των πρωτεραιοτήτων, ή των συναλλαγών, σα να είχαν να κάνουν με κάποιο ποσοτικό οικονομικό ζήτημα το οποίο μπορεί να περιμένει ή να λυθεί προοδευτικά.

Οδηγείται η Ευρώπη σε βαθειά ύφεση και συρρίκνωση της Ευρωζώνης;

Η πρόταση της κ.Μέρκελ για σκλήρυνση των μέτρων που προβλέπει η συνθήκη του Μάαστριχτ, θα οδηγήσει αν υιοθετηθεί σε μια βαθειά ύφεση της ευρωπαϊκής οικονομίας, όπως προβλέπουν όλοι οι παρατηρητές, από τον Πώλ Κρούγκμαν και τον Ζόζεφ Στίγκλιτς ως τον Μάρτιν Βόλφ των Φαϊνάνσιαλ Τάϊμς. Γιατί όμως τόση ανυπομονησία - επιστροφή σε ελλείμματα στο 3% του ΑΕΠ σε τρία χρόνια - εκ μέρους της Γερμανίας; Το πιό πιθανό είναι οτι οι διαθέσιμες εκτιμήσεις προβλέπουν την ταχεία επέκταση της κρίσης του δημοσίου χρέους.

Η υποκρισία από ποιούς “Ράμπο” διώκεται;

Έγιναν αυτή την εβδομάδα δύο σημαντικές ανακοινώσεις σχετικά με την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Η πρώτη αφορά την ανάθεση στους “Ράμπο” του υπουργού Προστασίας του Πολίτη Μιχάλη Χρυσοχοϊδη, της δίωξης της μεγάλης φοροδιαφυγής και των σκανδαλωδών προμηθειών στα νοσοκομεία, και η δεύτερη το σχέδιο του υπουργείου Οικονομικών, που όπως δήλωσε ο γενικός γραμματέας φορολογικών θεμάτων Δημήτρης Γεωργακόπουλος, θα εξετάσει με το μικροσκόπιο τα εισοδήματα ενός εκατομυρίου ελεύθερων επαγγελματιών και θα εισπράξει το 2011 το ιλιγγιώδες ποσό των 400 εκατομυρίων Ευρώ, το ποσό δηλαδή το οποίο αναγράφεται στο Μνημόνιο που συμφωνήθηκε με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Κρίση του καπιταλισμού ή κρίση των κινημάτων;

Η διαχείριση της οικονομικής κρίσης τόσο σε επίπεδο ευρωπαϊκό, όσο και στην Ελλάδα ειδικότερα, έρχεται να επιβεβαιώσει και να ενισχύσει τη μορφή ηγεμονίας του κεφαλαίου που είχε εγκαθιδρυθεί κατά την προηγούμενη περίοδο. Όταν επομένως μιλάμε για οικονομική κρίση, είναι σαφές οτι αναφερόμαστε σε μια αρνητική εξέλιξη της οικονομίας και κυρίως των μεγεθών που έχουν κοινωνική βαρύτητα (απασχόληση, κοινωνικό κράτος, συνθήκες εργασίας, δικαιώματα), αλλά με κανέναν τρόπο δεν μπορούμε να μιλήσουμε για κρίση της μορφής ηγεμονίας, ή ακόμα και του συστήματος διακυβέρνησης. Ενάμισυ χρόνο αφότου ξέσπασε ανοιχτά η οικονομική κρίση, τίποτα δεν έπληξε την κερδοφορία του κεφαλαίου και τους κρατικούς μηχανισμούς στήριξης αυτής της κερδοφορίας, η αναδιανομή εισοδήματος που σχεδιάζεται υπηρετεί αυτό τον σκοπό και όχι τη στήριξη των ανέργων, των αδυνάτων και των κοινωνικών πολιτικών, η αποκατάσταση της επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ κοινωνικών ομάδων με κοινά ή παρεμφερή συμφέροντα (ειδικά μεταξύ των διαφόρων κατηγοριών μισθωτών) δεν έχει προχωρήσει, και το σύστημα διακυβέρνησης χαρακτηρίζεται πάντοτε και ταυτοχρόνως από την επιλεκτική ενίσχυση οικονομικών συμφερόντων και ειδικών κοινωνικών ομάδων, και την υλοποίηση πολιτικών γενικευμένης υποβάθμισης συνθηκών εργασίας και κοινωνικών υπηρεσιών.