Ποιό οικονομικό και κοινωνικό σύστημα μπορεί να διαδεχθεί το χρηματοπιστωτικό καπιταλισμό, και πώς μπορούν να συσπειρωθούν οι κοινωνικές δυνάμεις που θα παλέψουν γι’αυτό;
Χρειάζεται να δεχθούμε οτι έχουμε πλέον φύγει από τον βιομηχανικό καπιταλισμό, με την αναπαραγώμενη οικονομική και κοινωνική του ισορροπία, με τη συνεχιζόμενη συσσώρευση κεφαλαίου και την ένταξη της μισθωτής εργασίας στο εργασιακό και καταναλωτικό πρότυπο: η χρηματοπιστωτική σφαίρα κυριαρχεί πλέον ως προς την κερδοφορία σε σχέση με την πραγματική οικονομία, υποκαθιστά τη ζήτηση των μισθών με την υπερχρέωση των πάντων και δεν διστάζει να αναπαραχθεί μέσω της καταστροφής υλικού και ανθρώπινου δυναμικού.
Χρειάζεται επίσης να αναγνωρίσουμε οτι εχει επέλθει μια μεγάλη αλλαγή στον χαρακτήρα της εργασίας. Η ανάπτυξη της άϋλης εργασίας - της εργασίας που δεν παράγει άμεσα ένα υλικό πρόϊόν, είναι κατά κύριο λόγο διανοητική και αφορά τον σχεδιασμό, την οργάνωση, την επικοινωνία και την φροντίδα - έχει αλλάξει ριζικά το τρόπο με τον οποίο διεξάγεται, οργανώνεται και αμείβεται η εργασιακή διαδικασία:
- η άϋλη εργασία δεν αναπτύσσεται μόνο στο εσωτερικό της επιχείρησης ή του εργοστασίου, αλλά και εκτός των χώρων και των χρόνων που συνδέονται με την παραδοσιακή εργασία, διαχέεται δηλαδή σε όλη την κοινωνία. Παράγουμε δυνατότητες δράσης για τις αμειβόμενες ή όχι δραστηριότητές μας, παντού όπου βρισκόμαστε.
- έχει δυνατότητες που δεν αξιοποιούνται, ή καταπιέζονται από τις υπάρχουσες ιεραρχίες, στις επιχειρήσεις ή τις υπηρεσίες. Ο ρόλος της πρωτοβουλίας των περισσοτέρων εργαζομένων στην παραγωγή είναι πολύ σημαντικότερος από αυτόν που αναγνωρίζουν οι επιχειρήσεις.
- αξιοποιείται πλέον σε μεγάλη κλίμακα, χωρίς αμοιβή, μέσω άτυπων δικτύων ή εθελοντικής απασχόλησης. Οι ανταλλαγές πληροφοριών και εμπειριών μεταξύ εργαζομένων εντός και εκτός επιχειρήσεων, ή οι κοινότητες γνώσης, όπως τα εθελοντικά δίκτυα παραγωγής ελεύθερου λογισμικού, παίζουν πλέον πρωτεύοντα ρόλο.
- η αμοιβή της εκτιμάται και υπολογίζεται με βάση το κέρδος που αποφέρει στην χρηματοπιστωτική σφαίρα και όχι με βάση την αξία αναπαραγωγής της εργασίας όπως στον βιομηχανικό καπιταλισμό: συνυπάρχουν στις σημερινές οικονομίες, η υπεραμειβόμενη εργασία των στελεχών στις τράπεζες, τις καινοτόμες επιχειρήσεις και τις υπηρεσίες με πολιτικές λειτουργίες, η υποαμειβόμενη και απολύτως ευέλικτη εργασία σε μικρές παραδοσιακές επιχειρήσεις, η μη αναγνωρισμένη άϋλη εργασία των “ανειδίκευτων” στις υπηρεσίες, η μη αμειβόμενη εργασία σε άτυπα κοινωνικά δίκτυα.
Ο σημερινός εργαζόμενος δεν έχει καμμία σχέση με τον χειρώνακτα εργάτη της αλυσίδας παραγωγής, που συνεχίζει να εμπνέει τους διανοούμενους της αριστεράς. Είναι ένας διανοητικά κατά βάση εργαζόμενος, που έχει άποψη για την απασχόληση για την οποία αμείβεται, συμμετέχει σε δραστηριότητες εκτός δουλειάς, ανταλλάσει πληροφορίες και επικοινωνεί σε σχέση με ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, έχει τη δυνατότητα να παρέμβει σε σχέση με πολλά απ’αυτά. Ένα μέρος αυτών των εργαζομένων, επιλέγονται να είναι οι κολλητοί του αφεντικού και οι ευνοούμενοι της εξουσίας, και οι υπόλοιποι αφήνονται στην ανασφάλεια ή τη φτώχεια, ενώ το προϊόν της εργασιακής και κοινωνικής τους δραστηριότητας είναι το πολυτιμώτερο υλικό το οποίο αξιοποιεί ο σημερινός καπιταλισμός.
Αυτή η σημαντική εξέλιξη έχει όμως δύο όψεις. Από τη μια μεριά εντείνονται οι διαφοροποιήσεις στις αμοιβές και στις κοινωνικές παροχές, μεταξύ διαφόρων κατηγοριών μισθωτών και εργαζομένων γενικότερα, και μαζί ενισχύεται και η εμπειρία των κοινωνικών διαφοροποιήσεων με κριτήρια τα οποία έχουν περισσότερο μια πολιτική (άν όχι εξουσιαστική) παρά μια οικονομική λογική. Από την άλλη βέβαια το κεφάλαιο γνώσεων και εμπειριών το οποίο είναι συσσωρευμένο στις διάφορες κατηγορίες των εργαζομένων και των πολιτών, μπορεί να οδηγήσει, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, σε μια ιστορικής σημασίας δυναμική χειραφέτησης της εργασίας και συλλογικής παρέμβασης της πλειοψηφίας, με την υιοθέτηση στρατηγικών επιλογών ορθολογικού χαρακτήρα, αποφασισμένων με συναινετικές διαδικασίες.
Βλέπουμε μπροστά στα μάτια μας οτι στην ανισοκατανομή του εισοδήματος μέσω των διαφοροποιήσεων στις αμοιβές, προστίθενται οι ανισότητες οι οποίες διευρύνονται μέσω της κατεδάφισης του κοινωνικού κράτους που συνδεόταν με τον βιομηχανικό καπιταλισμό. Η διαδικασία αυτή επεκτείνει προς το παρόν τη διαφοροποίηση του κοινωνικού τοπίου, εντείνοντας τις διαφορές μεταξύ ειδικών συμφερόντων, τον κερματισμό των διεκδικήσεων και των στρατηγικών επιβίωσης. Η θριαμβευτική πορεία του νεοφιλελευθερισμού δεν ενοποιεί την κοινωνία, και πέρα από τον εμφανή διαχωρισμό σε ευνοούμενους και μη ευνοούμενους, εντείνει τις διαφορές και πολλές φορές τις συγκρούσεις μεταξύ των μη ευνοημένων και σε κάθε περίπτωση την έλλειψη συντονισμού αιτημάτων και κινητοποιήσεων.
Η δυναμική της νεοφιλελεύθερης διαχείρισης δεν ενοποιεί προφανώς ούτε την εργατική τάξη προς την οποία θεωρούν οτι απευθύνονται οι αριστερές οργανώσεις. Αντιθέτως αναδεικνύει μια πολλαπλότητα ειδικών αναγκών και ιδιαιτεροτήτων, με μόνο εν δυνάμει (αλλά αδύναμο σήμερα) ενοποιητικό στοιχείο την γνωστική ικανότητα, την ικανότητα επικοινωνίας και την ικανότητα σύνθεσης των ανθρώπων της άϋλης εργασίας. Η οικοδόμηση ενός εναλλακτικού μοντέλου για την κοινωνία και την οικονομία, απαιτεί προφανώς ανατροπές. Οι ανατροπές αυτές δεν θα είναι όμως το προϊόν των πρωτογενών κοινωνικών αντιδράσεων, αλλά το αποτέλεσμα ευρύτερων κοινωνικών συμφωνιών που θα αφορούν τον χαρακτήρα και τον τρόπο επεξεργασίας των πολιτικών επιλογών, το καθεστώς των φορέων που τις υλοποιούν, την εμπλοκή των εργαζομένων στον κάθε τομέα, και τις μεθόδους του κοινωνικού ελέγχου.
Χειραφέτηση της εργασίας από το κεφάλαιο, σημαίνει απελευθέρωση της άϋλης εργασίας από τα οικονομικά, πολιτικά και γνωσιακά δεσμά του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού. Σημαίνει οτι αναδεικνύεται η ικανότητά της πλειοψηφίας των εργαζομένων:
- να παρέμβουν ως προς την σκοπιμότητα και την ποιότητα της οικονομικής δραστηριότητας,
- να παρέμβουν ενεργά ως προς τη συσχέτιση πόρων, αμοιβών και κοινωνικού αποτελέσματος,
- να συμμετάσχουν στην επεξεργασία προτάσεων ευρύτερης οικονομικής και κοινωνικής σημασίας, ικανές να προστατεύσουν τις επόμενες γενεές.
Αυτές είναι οι γενικές προϋποθέσεις της υιοθέτησης ανατρεπτικών προσεγγίσεων σε οτι αφορά την ανασυγκρότηση της παραγωγής στον βιομηχανικό και αγροτικό τομέα, το σχεδιασμό της ανάπτυξης ταυτόχρονα με την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, την προστασία της εργασίας, όπως και την ικανοποίηση των αναγκών στην υγεία και την κοινωνική ασφάλιση, την υποστήριξη του κεντρικού ρόλου της εκπαίδευσης και της έρευνας. Οι καθαρά αμυντικές διεκδικήσεις που επιδιώκουν την επιστροφή στον βιομηχανικό καπιταλισμό, οι προσπάθειες να συσπειρωθούν οι εργαζόμενοι γύρω από “μεγάλους” οικονομικούς στόχους όπως η άρνηση της εξυπηρέτησης του χρέους ή η έξοδος από το Ευρώ, και πόσο μάλλον η αναμονή του “εργατικού δεκέμβρη”, δεν προετοιμάζουν ανατροπές, αλλα συμβάλλουν στο να βυθιστεί η κοινωνία στον κατακερματισμό και την αδυναμία προετοιμασίας νέων μορφών συλλογικότητας και αλληλεγγύης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου