Ταξική συνείδηση ή general intellect;

Η σχέση της εργασίας με το κεφάλαιο είναι μια σχέση εκμετάλλευσης, μια σχέση άντλησης υπεραξίας, αλλά είναι και μια σχέση που αφορά τον έλεγχο από την εργασία ή το κεφάλαιο της γνώσης που απαιτεί η παραγωγική διαδικασία. Ο Μάρξ, που δεν είχε ασχοληθεί μόνο με τον καπιταλισμό της μεγάλης εκμηχανισμένης βιομηχανίας, είχε παρουσιάσει τις διαφορετικές μορφές που πήρε και θα έπαιρνε στο μέλλον η υπαγωγή της εργασίας στο κεφάλαιο. Επρόκειτο πρώτα για την τυπική υπαγωγή της εργασίας στο κεφάλαιο, κατά την οποία η γνώση της παραγωγικής διαδικασίας παρέμενε στους εργαζόμενους, αλλά το κεφάλαιο χρηματοδοτούσε την παραγωγή, διακινούσε το προϊόν και είχε τη δυνατότητα να προσλάβει και να απολύσει. Στη συνέχεια ο εκμηχανισμένος καπιταλισμός και αργότερα ο τεϋλορισμός, οδήγησαν στην πραγματική υπαγωγή της εργασίας, δηλαδή στο έλεγχο της γνώσης από το κεφάλαιο, μέσω των μηχανών και της διοίκησης και οργάνωσης (management), και επομένως στην ένταξη του ελέγχου “των διανοητικών εξουσιών επι της παραγωγής” στην ταξική σύγκρουση στους χώρους παραγωγής και στην κοινωνία. Σε μια τρίτη περίοδο, προέβλεπε την επέκταση του general intellect (της μαζικής διανοητικότητας) που θα μετέφερε πλέον τον έλεγχο των γνώσεων οι οποίες αφορούν την παραγωγική διαδικασία και την οργάνωση της οικονομίας, στη μεγάλη μάζα του εργαζόμενου πληθυσμού[1].

Κοινωνική ή αλληλέγγυα οικονομία: προς τα πού θα πάμε;

Η θέση για την ανάγκη ανάπτυξης της κοινωνικής οικονομίας, της αλληλέγγυας οικονομίας ή της κοινωνικής και αλληλλέγγυας οικονομίας, χαρακτήρίζει  σήμερα στην Ελλάδα πολύ διαφορετικούς χώρους. Υπάρχουν αυτοί που γοητεύονται από την προοπτική οργάνωσης μονάδων παραγωγής ή προσφοράς υπηρεσιών, που λειτουργούν με ισότιμες σχέσεις των συμμετεχόντων και δημοκρατικές διαδικασίες, συνδυάζοντας ενδεχομένως αυτά τα χαρακτηριστικά με κάποια κοινωνική προσφορά. Υπάρχουν αυτοί που απέναντι στο πολύ δύσκολο έργο της αύξησης της απασχόλησης κατά τα επόμενα χρόνια, ποντάρουν στην ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας για να επιταχυνθεί αυτή η διαδικασία. Και υπάρχει από την – κυβερνητική σήμερα - νεοφιλελεύθερη πλευρά η προσπάθεια χρησιμοποίησης δομών κοινωνικής οικονομίας για τη συνέχιση της αποδιοργάνωσης των δημόσιων κοινωνικών υπηρεσιών και των συγκροτημένων εργασιακών σχέσεων.

Το χρέος, η δημιουργία χρήματος και το κοινό συμφέρον

Γνωρίζουμε οτι τόσο η νεοφιλελεύθερη στροφή στη διαχείριση των καπιταλιστικών οικονομιών, όσο και η κρίση στη συνέχεια του χρηματοπιστωτικού συστήματος, συνδέονται με την παραχώρηση στις ιδιωτικές τράπεζες του – αποκλειστικού στην Ευρώπη – δικαιώματος της δημιουργίας χρήματος. Η κρίση χρέους απεκάλυψε με θεαματικό τρόπο οτι η κερδοφορία του κεφαλαίου έπαψε να συνδέεται κατά κύριο λόγο με την αναπαραγωγή της καπιταλιστικής οικονομίας, και εξαρτάται πλέον από τη δυνατότητα του τραπεζικού τομέα να αντλήσει προσόδους, με τη βοήθεια του κράτους, μειώνοντας εισοδήματα ή καταστρέφοντας παραγωγικό δυναμικό.

Αναπτυξιακή τράπεζα και ανασυγκρότηση

Η πρόταση για δημιουργία ελληνικής αναπτυξιακής τράπεζας με “γαλλική τεχνογνωσία” δεν σηματοδοτεί μια στροφή του υπουργείου Ανάπτυξης προς το σχεδιασμό της ανασυγκρότησης της οικονομίας, αλλά πολύ απλούστερα μια πλάγια προσπάθεια ενίσχυσης της ρευστότητας του επιχειρηματικού τομέα (του δανεισμού του) και συμβολής στην αντιμετώπιση κατά προέκταση του προβλήματος των συστημικών ελληνικών τραπεζών σε οτι αφορά τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Κανείς βέβαια δεν μπορεί να υποστηρίξει οτι η ρευστότητα του επιχειρηματικού τομέα είναι ένα ζήτημα το οποίο δεν πρέπει να αντιμετωπιστεί. Αλλά η αναζωπύρωση της οικονομικής δραστηριότητας δεν θα εξαρτηθεί από έναν επιχειρηματικό τομέα ο οποίος έχει οδηγήσει την οικονομία στο σημερινό αδιέξοδο, παρά τις αλλεπάλληλες χρηματοδοτήσεις των ΚΠΣ και την υψηλή κερδοφορία της περιόδου ως το ξέσπασμα της κρίσης. Πρέπει να βασιστεί σε σημαντικές δημόσιες επενδυτικές παρεμβάσεις και παρεμβάσεις στο επίπεδο των υποδομών και των υπηρεσιών, οι οποίες θα συμπαρασύρουν και θα κατευθύνουν σε μεγάλο βαθμό τον επιχειρηματικό τομέα.

Ποιές κοινωνικές συμμαχίες, ποιές πολιτικές συμμαχίες;

Βρισκόμαστε πλέον σε μια δυναμική η οποία είναι πολύ πιθανόν να μας οδηγήσει σε μια Αριστερή διακυβέρνηση, και είναι επόμενο να διευρύνονται οι προβληματισμοί και να αυξάνονται οι δημοσιεύσεις που αφορούν τις πολιτικές κοινωνικών και πολιτικών συμμαχιών. Αλλά οι συνήθεις αναφορές στο ζήτημα των κοινωνικών συμμαχιών πολύ γρήγορα και πολύ εύκολα γλυστράνε προς μια συζήτηση για τις πολιτικές συμμαχίες, για τις πιθανές συνεργασίες μεταξύ κομμάτων και οργανώσεων της αριστεράς και σε κάποιες περιπτώσεις της κεντροαριστεράς. Η συζήτηση για το πώς τίθεται σήμερα το ζήτημα των κοινωνικών συμμαχιών, και επομένως για το ποιοί είναι σήμερα οι κοινωνικοί συσχετισμοί μετά από είκοσι και πλέον χρόνια υλοποίησης νεοφιλελεύθερων πολιτικών, βρίσκεται σε ένα στοιχειώδες επίπεδο. Ο βασικός λόγος είναι οτι ο χώρος της Αριστεράς δεν μπορεί να ξεφύγει από αναφορές σε εμπειρίες του παρελθόντος και από ξεπερασμένα και κατά κανόνα ιδεολογικοποιημένα αναλυτικά εργαλεία. Οι “ταξικές αναλύσεις” δυσκολεύονται να κατανοήσουν την κοινωνική διαστρωμάτωση, όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα, ενώ οι συζητήσεις περι κοινωνικών και οικονομικών πολιτικών συνδυάζουν αναφορές σε έναν δογματικό και γενικόλογο μαρξισμό, κατάλοιπο του μαρξισμού- λενινισμού της 3ης Διεθνούς, και έναν κεϋνσιανισμό πολλαπλών και ευκαιριακών χρήσεων.

Τι θα πούμε στην Κοκκινοσκουφίτσα;

Το βιβλίο του Αντώνη Λιάκου με τον υπότιτλο “η Αριστερά, και πώς να τη σκεφτούμε σε κρίσι-μους καιρούς”, επιδιώκει να παρουσιάσει σημερινές προκλήσεις, αλλά και να δώσει μια αίσθηση του βάθους τους: “βρισκόμαστε μπροστά σε ένα άγνωστο και όχι λιγότερο αινιγματικό αύριο”. “Ενδεχομένως η Ελλάδα να είναι η πρώτη χώρα στην οποία οι ιδέες και οι αρχές που προβλήθηκαν αντιπαραθετικά, από τη δεκαετία του 90, στην εκ των άνω παγκοσμιοποίηση των αγορών θα κληθούν να εμπνεύσουν μια κυβερνητική πολιτική”. “Πώς τα κινήματα διαμαρτυρίας θα αποκτήσουν μια κουλτούρα διακυβέρνησης;”

“Η κοινωνία, ο δήμος, θα διαμορφώσει το νέο μοντέλο ανάπτυξης”

Μια συζήτηση με τον Gabriel Colletis, καθηγητή ελληνικής καταγωγής στο Πανεπιστήμιο της Τουλούζ στη Γαλλία, συγγραφέα του βιβλίου “Έξω από την κρίση: για μια χώρα που μας αξίζει” που εκδόθηκε πριν τις εκλογές από τις εκδόσεις Λιβάνη.

Πέτρος Λινάρδος Ρυλμόν: Το βιβλίο σου καταλήγει στην ανάγκη ενός νέου μοντέλου ανάπτυξης, αλλά κυρίως στην αναγνώριση του πρωτεύοντος ρόλου της κοινωνίας, το ρόλο του δήμου, για τη διαμόρφωση αυτού του νέου μοντέλου. Ένα δύσκολο ερώτημα πρέπει όμως να τεθεί: πώς μπορεί ο σχεδιασμός μιας νέας οικονομικής στρατηγικής να πραγματοποιηθεί ταυτόχρονα με την εγκαθίδρυση θεσμών άμεσης δημοκρατίας;

Growth and the social state in Greece: from EC membership to the present crisis

(Ομιλία στο Ολλανδικό Ινστιτούτο Αθήνας στις 10 Απριλίου 2014)

1.   Introduction

It is difficult not to connect the severity of the economic crisis in Greece with the fact that during 30 years of participation in the European Union, our country did not manage to adapt to what are or were the caracteristics of a european capitalist economy and society. The administration remained inefficient, production was lagging behind, and the social state was partial and offered unequal services, while not covering all of the working population.

Στηρίζοντας τις συνεταιριστικές πρωτοβουλίες, σχεδιάζοντας την οικονομία των αναγκών

Απαντήσεις σε 4 ερωτήματα!

Εισαγωγή

Οι συνεταιριστικές πρωτοβουλίες αποτελούν δραστηριότητες που εντάσσονται στο ευρύτερο πλαίσιο της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, οι οποίες επιδιώκουν πιό συγκεκριμένα να παράγουν αγαθά, ή να προσφέρουν υπηρεσίες, δημιουργώντας θέσεις εργασίας, σε συνθήκες ισότιμου εσωτερικού καταμερισμού εργασίας και δημοκρατικών διαδικασιών λήψης των αποφάσεων. Η επιδίωξη της οικονομικής βιωσιμότητας συνδέεται συχνά με ένα κοινωνικό σκοπό, που μπορεί να είναι απλώς η αύξηση της απασχόλησης, αλλά και η προσφορά ειδικών αγαθών ή υπηρεσιών, που διαφοφροποιούνται σε σχέση με τα αντίστοιχα προσφερόμενα από την αγορά ή τις δημόσιες υπηρεσίες.

Η σημασία της ΒΙΟΜΕ

Ποιών δυνατοτήτων, ποιών προοπτικών, είναι το παράδειγμα και ο προάγγελος η ΒΙΟΜΕ; Δεν είμαστε στη δεκαετία του 80, όταν οι εργαζόμενοι σε “προβληματικές” επιχειρήσεις επέλεγαν αυτοδιαχειριστικά σχήματα για να επιβάλουν αυτή τη μορφή διατήρησης της απασχόλησης. Αυτά συνέβαιναν, σημειωτέον την ίδια στιγμή που στην Ισπανία, για τους ίδιους λόγους, γεννιόταν οι “εταιρίες εργαζομένων” (sociedades laborales), αλλά στην Ελλάδα η λυσσαλέα εργοδοτική αντίδραση και η υπο διαμόρφωση συνδικαλιστική γραφειοκρατία έβλεπαν σε αυτές τις μορφές εργατικής οργάνωσης τους αντιπάλους που έπρεπε να σβηστούν από τον βιομηχανικό χάρτη.

Η έξοδος από το ευρώ από τη σκοπιά του σχεδίου ανασυγκρότησης

Τα αλλεπάλληλα κύματα μνημονιακών πολιτικών έχουν οδηγήσει σε δραματικές μειώσεις των εισοδημάτων με ταυτόχρονη διεύρυνση των ανισοτήτων και της φτώχειας, και σε παροπλισμό έμψυχου και άψυχου παραγωγικού δυναμικού, με αύξηση της ανεργίας σε πρωτοφανή διεθνώς επίπεδα, χωρίς κάν να έχει διευθετηθεί οριστικά το πρόβλημα του χρέους. Απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα η συζήτηση για τη χάραξη ενός νέου προσανατολισμού για την οικονομία, δεν μπορεί παρά να στραφεί γύρω από την ιδέα της ανασυγκρότησης και της οικοδόμησης ενός νέου προτύπου κοινωνικής δικαιοσύνης και παραγωγικής ισορροπίας με το διεθνή περίγυρο. Η ρήξη επομένως με τις μνημονιακές λογικές απαιτεί μια ουσιαστική αλλαγή του κοινωνικού συσχετισμού δυνάμεων και τη δυνατότητα αξιοποίησης των πρόσθετων πόρων και των νέων πολιτικών που απαιτεί η επίτευξη του παραπάνω στόχου.

Προϋποθέσεις της ανασυγκρότησης μετά την επιτυχία του νεοφιλελεύθερου σχεδίου

Για να κατανοήσουμε τις διαστάσεις που έχει στην Ευρώπη η πολλαπλή σημερινή κρίση, πρέπει να θυμηθούμε οτι όλα ξεκίνησαν όταν κατά τη δεκαετία του 70, φάνηκε πλέον οτι οι συνταγές της “ένδοξης τριακονταετίας” και οι ελπίδες που γέννησαν στις λιγότερο αναπτυγμένες και θεσμικά συγκροτημένες χώρες, δεν είχαν πλέον καμμία σχέση με ότι θα συνέβαινε στο μέλλον. Επειδή όμως οι αναφορές στην ανάπτυξη και το “ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο” διατηρήθηκαν στον πολιτικό λόγο των περισσοτέρων κομμάτων, αλλά και της ίδιας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι συζητήσεις για την επόμενη κάθε φορά φάση της “ευρωπαϊκής οικοδόμησης”, φαινόταν – και φαίνεται σήμερα – να επιστρέφουν στη νοσταλγία - και τη δυνατότητα – ενός παλιού καλού “ευρωπαϊσμού”, και να ξεχνιέται οτι η στρατηγική που υλοποιείται είναι εντελώς διαφορετική.

Οι δύο κύκλοι της ανασυγκρότησης

Ενώ υποστηρίζουμε οτι είναι αναγκαίο ένα συνολικό σχέδιο ανασυγκρότησης, διαπιστώνουμε συγχρόνως οτι καθώς η υλοποίηση ενός τέτοιου σχεδίου είναι μια υπόθεση μεσο-μακροπρόθεσμη, πρέπει να μιλήσουμε για δύο κύκλους της ανασυγκρότησης:

-       ο πρώτος κύκλος αφορά την κάλυψη άμεσων αναγκών του πληθυσμού (αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης) και τη δραστηριοποίηση του εν δυνάμει παραγωγικού ιστού, για την κάλυψη αναγκών και την αύξηση της απασχόλησης, με το χαμηλότερο δυνατό κόστος,

-       ο δεύτερος κύκλος είναι αυτός κατά τον οποίο υπάρχουν διαθέσιμοι πόροι για την πραγματοποίηση επενδύσεων και την υλοποίηση του ολοκληρωμένου σχεδίου ανασυγκρότησης.

Γιατί κάποιες αλληλέγγυες εθελοντικές δραστηριότητες περιλαμβάνονται στην Αλληλέγγυα Οικονομία;

Κατά τη συζήτηση για την Αλληλέγγυα Οικονομία έχει σημασία να τεθούν τα όρια αυτού του συνόλου δραστηριοτήτων. Ειδικότερη σημασία έχει το κατά πόσο αλληλέγγυες δραστηριότητες οι οποίες βασίζονται αποκλειστικά σε εθελοντική εργασία και σε εθελοντική προσφορά πόρων (συσσίτια, διανομές τροφίμων, κοινωνικά ιατρεία, οργάνωση αγορών “χωρίς μεσάζοντες”, κ.α.), δραστηριότητες που έχουν κυρίως αναπτυχθεί στην Ελλάδα μετά την κρίση, μπορεί να θεωρηθούν μέρος της Αλληλέγγυας Οικονομίας.

Με την ευκαιρία όμως είναι χρήσιμο να διευκρινιστεί αρχικά ποιά είναι η διαφορά ανάμεσα στην Κοινωνική Οικονομία και την Αλληλέγγυα Οικονομία, και πότε μπορούμε να τις αντιμετωπίζουμε ως έναν ενιαίο χώρο και πότε πρέπει να τις διαχωρίζουμε.

Το βάθος της συζήτησης για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία

Τί είναι η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία; Είναι μια εκτροπή, πρακτική και ιδεολογική, από το σωστό δρόμο της ταξικής πάλης; Είναι μια σειρά από πρωτοβουλίες με κοινωνικούς και αλληλέγγυους στόχους που αναπτύσσονται και εξελίσσονται παράλληλα με την καπιταλιστική οικονομία; Είναι ένα εργαλείο της νεοφιλελεύθερης διαχείρισης για να αξιοποιηθεί μια ευέλικτη εργατική δύναμη σε περιθωριακά υποκατάστατα κοινωνικών υπηρεσιών; Είναι ένας προάγγελος μιας κοινωνίας των “συνεταιρισμένων παραγωγών”;

Προτάσεις στρατηγικής προσέγγισης και κατευθύνσεων πολιτικής σχετικά με την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία

1. Ορισμοί

Η Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία (ΚΑΟ) αποτελείται από τις συνεταιριστικές επιχειρήσεις, τις οργανώσεις και τα κοινά ταμεία ομάδων εργαζομένων ή πολιτών, που συγκροτούνται για την εκπλήρωση ενός κοινωνικού σκοπού, όπως η δημιουργία θέσεων απασχόλησης, η προσφορά προνοιακών υπηρεσιών, η προσφορά υπηρεσιών περίθαλψης ή άλλων κοινωνικών υπηρεσιών. Σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική πολλοί από αυτούς τους συνεταιρισμούς, οργανώσεις ή ομάδες μπορεί να επιδοτούνται από κρατικούς ή δημόσιους θεσμούς, που αναγνωρίζουν τη κοινωνική χρησιμότητα του προσφερόμενου έργου. Ένα μέρος αυτών των συνεταιρισμών, οργανώσεων ή ομάδων λειτουργούν με διαδικασίες άμεσης δημοκρατίας και εγκαθιδρύουν μεθόδους εξισωτικές ώς προς την κατανομή του πλεονάσματος (σε είδος ή χρήμα) των δραστηριοτήτων τους, που οδηγούν είτε σε απόλυτα ίσες αμοιβές, είτε σε καθορισμένες διαφοροποιήσεις των αμοιβών αυτών. Οι τελευταίες αυτές οντότητες, που συνδυάζουν τον κοινωνικό σκοπό, την άμεση δημοκρατία και τις εξισωτικές μεθόδους αμοιβών, και είναι παρούσες σε όλες τις χώρες με αναπτυγμένη ΚΑΟ, εντάσσονται στον κοινωνικό και πολιτικό χώρο που ασκεί κριτικήν στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής, και περιγράφονται συχνά - αν και όχι πάντα - με τον όρο Αλληλέγγυα Οικονομία.

Η δυναμική της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας και η στρατηγική για την ανασυγκρότηση

1. Εισαγωγή

Η συζήτηση για την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία έχει συνδεθεί στην Ελλάδα κατά τα χρόνια της κρίσης με δύο στρατηγικούς προβληματισμούς: τον πιθανό ρόλο αυτού του τομέας δραστηριοτήτων σε οτι αφορά την αύξηση της απασχόλησης κατά την περίοδο ανασυγκρότησης της παραγωγικής δραστηριότητας με αφετηρία τα σημερικά υψηλά ποσοστά ανεργίας, και από την άλλη τη δυνατότητα ανάπτυξης δραστηριοτήτων που όχι μόνο έρχονται σε ρήξη με την οικονομία της αγοράς, ως προς τις επιλογές τους και τις μεθόδους οργάνωσης και σχεδιασμού τους, αλλά μπορούν να διαμορφώσουν και ένα συσχετισμό δυνάμεων με ανατρεπτικές επιπτώσεις σχετικά με τη συνολική λειτουργία της οικονομίας.

Είναι χρήσιμο να επισημάνει κανείς από την αρχή οτι το φαινόμενο των πρωτοβουλιών κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας στη χώρα μας έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Προκαλείται η εμφάνιση τέτοιων πρωτοβουλιών από την ταχύτατη επιδείνωση των προβλημάτων της ανεργίας, της καταστροφής παραγωγικού δυναμικού και κοινωνικών θεσμών, χωρίς συγχρόνως να υπάρχει μια ισχυρή παράδοση σε αυτό τον τομέα. Ο κύριος όγκος τους αποτελείται από πρωτοβουλίες οι οποίες προσφέρουν αγαθά ή υπηρεσίες μέσω εθελοντικής εργασίας (κοινωνικά ιατρεία, συσίτια, οργάνωση αγορών “χωρίς μεσάζοντες”), ενώ έχουν αναπτυχθεί αρκετές συνεταιριστικές επιχειρήσεις και έχουν επίσης δημιουργηθεί δίκτυα τοπικών νομισμάτων ή τραπεζών χρόνου.

Η αναγκαία οδός των εναλλακτικών μέσων πληρωμών και χρηματοδοτήσεων

Αν η οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2008 έδειξε οτι η παντοδυναμία του ιδιωτικού τραπεζικού κεφαλαίου έχει πλέον εγκαταστήσει τον καπιταλισμό σε μια περίοδο κατάργησης του συνόλου των κοινωνικών κατακτήσεων του κόσμου της εργασίας, έδειξε επίσης οτι η εξασφάλιση αυτής της παντοδυναμίας και η αναπαραγωγή της αποτελεί έργο των κρατικών πολιτικών, τόσο με την ευρωπαϊκή όσο και με την αμερικανική εκδοχή τους.

Στη ρίζα αυτής της ισχύος του ιδιωτικού κεφαλαίου βρίσκεται η παραχώρηση σε αυτό της αποκλειστικής σχεδόν δυνατότητας δημιουργίας χρήματος. Η χρηματοδότηση της οικονομίας πέρασε εδώ και τρείς δεκαετίες στον καπιταλιστικό κόσμο, στον ιδιωτικό τραπεζικό δανεισμό, και η εξασφάλιση της κερδοφορίας των τραπεζών σε συνθήκες υπερχρέωσης της οικονομίας (και υπερσυσσώρευσης παραγωγικού κεφαλαίου) αποτελεί πλέον το πραγματικό πεδίο άσκησης των οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών.

Το βάθος του προβλήματος

1. Εισαγωγή

Η “ελληνική κρίση” έχει παρουσιαστεί και παρουσιάζεται ακόμα ως μια ιδιαίτερη περίπτωση στην Ευρώπη. Όσο όμως εξελίσσεται η κρίση χρέους και η οικονομική στασιμότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τόσο ενισχύεται η υπόθεση οτι τα χαρακτηριστικά αλλά και το βάθος της ελληνικής κρίσης δεν είναι παρά μια καθαρότερη και ιδιαίτερα διαφωτιστική εκδήλωση της γενικότερης αδυναμίας του καπιταλισμού να επιβιώσει χωρίς συνεχή διεύρυνση των ανισοτήτων και δραματικές για τις κοινωνίες μεταβολές στον κοινωνικό, περιβαλλοντικό και παραγωγικό τομέα.

Από το Σύνταγμα του 2011, στην ΕΡΤ του 2013: ή από τη μαζική καταγγελία στην κοινωνική στήριξη του δημοσίου συμφέροντος

Συμφωνούμε όλοι οτι αντιμνημονιακή Αριστερή κυβέρνηση δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την έντονη παρουσία της λαϊκής κινητοποίησης. Δεν εννοούμε όμως όλοι την ίδια μορφή κινητοποίησης. Για κάποιους η ψήφος στις εκλογές θα είναι η κύρια εκδήλωση της λαϊκής θέλησης, για άλλους θα είναι η μαζική παρουσία των κινητοποιημένων εργαζομένων και πολιτών “στους δρόμους”, και για άλλους θα είναι οι ταυτόχρονες κινητοποιήσεις σε συγκεκριμένα σημεία του παραγωγικού, κοινωνικού και θεσμικού ιστού, που δε θα δηλώσουν μόνο την άρνηση των μνημονιακών αποφάσεων, αλλά θα οικοδομήσουν επίσης κοινωνικές συμμαχίες και θα υιοθετήσουν στόχους που αποτελούν συστατικά μιας ανατρεπτικής διαδικασίας.

Διανοητική εργασία και κοινωνικά κινήματα

Συνέντευξη στη Σταυρούλα Πουλημένη

1.Στο βιβλίο σου θέτεις το ζήτημα της υπέρβασης της σχέσης κεφαλαίου εργασίας μέσω της ανάπτυξης της γνωστικής ικανότητας των ανθρώπων και της δημιουργίας δομών δημοκρατικής λήψης αποφάσεων εντός του πεδίου της εργασίας. Θα μπορούσε να υπάρξει τέτοια υπέρβαση χωρίς να τεθεί ζήτημα εξουσίας;

Δεν λέω ότι δεν πρέπει να τεθεί θέμα εξουσίας απέναντι στο κεφάλαιο και στο χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο. Λέω όμως ότι το θέμα εξουσίας θα τεθεί μέσα από τη δημιουργία εκείνων των μορφών οργάνωσης που θα γεννηθούν από τα κάτω και οι οποίες εφόσον μπορέσουν να αναπτυχθούν και να ενταχθούν σε κοινωνικά κινήματα, θα επεξεργαστούν τη μορφή που θα έχει αυτή η εξουσία. Αυτή τη στιγμή το κοινωνικό ιατρείο αλληλεγγύης στην Θεσσαλονίκη είναι μια απάντηση στο τρόπο με το οποίο το κεφάλαιο διαλύει το ΕΣΥ και εξατομικεύει τους ανθρώπους. Δεν τους διαιρεί μόνο σε ασφαλισμένους και μη, αλλά οδηγεί πολλούς από αυτούς στο να μην έχουν στον ήλιο μοίρα. Αυτοί οι άνθρωποι δεν μπορούν εύκολα να ενταχθούν σε δομές αλληλεγγύης του ιστορικού εργατικού κινήματος καθώς μπορεί να είναι άνεργοι, ευέλικτα απασχολούμενοι κτλ. Έτσι  πρέπει να δημιουργηθούν νέες πρωτοβουλίες. Το κοινωνικό ιατρείο πάει να καλύψει αυτή την ανάγκη μέσα από μια κινητοποίηση εργαζομένων στο χώρο της υγείας. Πρόκειται για ανθρώπους οι οποίοι μπορούν να διαχειριστούν υπηρεσίες υγείας διότι έχουν ένα υψηλό επίπεδο ειδίκευσης και οι οποίοι συγχρόνως επιδιώκουν να δημιουργήσουν ένα κίνημα στον τομέα της Υγείας που θα θέσει και διεκδικήσεις απέναντι στην σημερινή εξουσία αλλά ταυτόχρονα θα διαμορφώσει ένα μοντέλο που θα μπορεί να εξελιχθεί στο μοντέλο ενός νέου ΕΣΥ. Ο τρόπος με τον οποίο οι δυνάμεις της Αριστεράς θα μπορέσουν να στηρίξουν τέτοιου είδους εγχειρήματα θα παίξει καθοριστικό ρόλο και για την εξέλιξη των εγχειρημάτων αλλά και για την Αριστερά την ίδια.

Από τό κράτος πρόνοιας στο κράτος φιλανθρωπίας

Το κοινωνικό κράτος αποτέλεσε για μερικές δεκαετίες ένα πρότυπο, υλοποιημένο ή επιθυμητό, για τις καπιταλιστικές κοινωνίες όλου του πλανήτη. Οι παραλλαγές του, που άνθησαν στην Ευρώπη κατά την περίοδο μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, υλοποιούσαν ή υποσχόταν να υλοποιήσουν έναν “υπαρκτό καπιταλισμό” όπου το “κοινωνικό ζήτημα” του 19ου αιώνα έχει πλέον επιλυθεί, με τη σταθερή απασχόληση, τη χαμηλή ανεργία, αλλά και τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα για όλους, όπως και τα δικαιώματα στην περίθαλψη και ένα σύνολο κοινωνικών υπηρεσιών.