Στηρίζοντας τις συνεταιριστικές πρωτοβουλίες, σχεδιάζοντας την οικονομία των αναγκών

Απαντήσεις σε 4 ερωτήματα!

Εισαγωγή

Οι συνεταιριστικές πρωτοβουλίες αποτελούν δραστηριότητες που εντάσσονται στο ευρύτερο πλαίσιο της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, οι οποίες επιδιώκουν πιό συγκεκριμένα να παράγουν αγαθά, ή να προσφέρουν υπηρεσίες, δημιουργώντας θέσεις εργασίας, σε συνθήκες ισότιμου εσωτερικού καταμερισμού εργασίας και δημοκρατικών διαδικασιών λήψης των αποφάσεων. Η επιδίωξη της οικονομικής βιωσιμότητας συνδέεται συχνά με ένα κοινωνικό σκοπό, που μπορεί να είναι απλώς η αύξηση της απασχόλησης, αλλά και η προσφορά ειδικών αγαθών ή υπηρεσιών, που διαφοφροποιούνται σε σχέση με τα αντίστοιχα προσφερόμενα από την αγορά ή τις δημόσιες υπηρεσίες.

1) Γιατί εμφανίζονται και ποιά δυναμική έχουν τα συνεταιριστικά εγχειρήματα;

Όπως δείχνει η ιστορική και η διεθνής εμπειρία, η επιδίωξη από εργαζόμενους ή ανέργους της δημιουργίας συνεταιρισμών αποτελεί μια επιλογή που συνδυάζει πολιτικούς, κοινωνικούς και καθαρά βιοποριστικούς στόχους. Η άρνηση ή αμφισβήτηση της ένταξης σε ιεραρχημένες και αυταρχικές δομές παραγωγής, η λογική της αλληλοβοήθειας και της ισότητας ως προς τις αποφάσεις, αποτελούν τη φυσιολογική οδό για άτομα με κοινή επαγγελματική εμπειρία, με παρεμφερή προσόντα, ή ακόμα και με κοινό χαρακτηριστικό τις ελλειπείς γνώσεις σε οτι αφορά το νέο αντικείμενο, αλλά και την ικανότητα να τις αποκτήσουν. Η αναζήτηση ενός εργοδότη, ή ενός νέου εργοδότη είναι μια υπαρκτή δυνατότητα, η οποία όμως δεν μπορεί να επιλεγεί όταν σπανίζουν ή είναι ανεπαρκείς οι ιδιωτικές πρωτοβουλίες δημιουργίας επιχειρήσεων, και δεν είναι γοητευτική όταν οι συνθήκες εργασίας και αμοιβής χαρακτηρίζονται απο την ανασφάλεια και την υπερεκμετάλλευση. Η αποδοχή των ενδεχόμενων χαμηλών αμοιβών και της αβεβαιότητας που συνεπάγεται κατά κανόνα μια νέα συνεταιριστική πρωτοβουλία, δεν είναι μια παράλογη επιλογή σε ένα περιβάλλον υψηλής ανεργίας και γενικευμένης επισφάλειας.

Στις σημερινές συνθήκες η ανεργία ξεπερνάει το ένα τρίτο του ενεργού πληθυσμού και τα δύο τρίτα σε ότι αφορά τους νέους, ενώ απαξιώνεται υπαρκτό παραγωγικό δυναμικό (μηχανολογικού εξοπλισμού, κτηρίων και γής), λόγω της νεοφιλελεύθερης στρατηγικής και διαχείρισης. Παράλληλα καταργείται η θεσμική προστασία της εργασίας και των κοινωνικών δικαιωμάτων. Η ανάληψη συνεταιριστικών πρωτοβουλιών για την κάλυψη αναγκών με την απασχόληση του υπάρχοντος ανθρώπινου δυναμικού, αποτελεί μια προνομιακή οδό που μπορεί να ακολουθήσει η άμεση δραστηριοποίηση των ανέργων και των εργαζομένων για την ανασυγκρότηση παραγωγικών δραστηριοτήτων και υπηρεσιών αλλά και για τη διαμόρφωση ενός νέου κοινωνικού συσχετισμού προς όφελος των εργαζομένων με την ευρύτερη έννοια. Ενός συσχετισμού που θα επιτρέψει τη δημιουργία ενός νέου πλαισίου προστασίας των εργαζομένων και κατοχύρωσης των κοινωνικών δικαιωμάτων.

Η κοινωνία μας και ο κόσμος της εργασίας ειδικότερα περιλαμβάνουν σήμερα άτομα με υψηλό μορφωτικό επίπεδο και συστηματικές γνώσεις σε πολλούς ειδικούς τομείς. Επίσης στους χώρους εργασίας η παραγωγική δραστηριότητα έχει συλλογικό χαρακτήρα (και στις καθαρά καπιταλιστικές επιχειρήσεις), και η πραγματοποίηση καινοτομιών όπως και η εφευρετικότητα γενικώς είναι προϊόντα της συνεργασίας πολλών ομότιμων ατόμων. Η δυνατότητα δημιουργίας συνεταιριστικών σχημάτων, σε αντίθεση με την απασχόληση για έναν εργοδότη, ο οποίος μάλιστα στις περισσότερες περιπτώσεις δεν κατέχει περισσότερες γνώσεις ή προσόντα από εργαζόμενους που απασχολεί, είναι επίσης μια αναγκαία εξέλιξη για να συμβούν δύο σημαντικές αλλαγές: πρώτον η αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων βελτίωσης της ίδιας της παραγωγής αγαθών ή προσφοράς υπηρεσιών, και δεύτερον, η ανταπόκριση αυτών των δραστηριοτήτων στις ευρύτερες κοινωνικές ανάγκες.

Γνωρίζουμε οτι η διάθεση ανέργων ή εργαζομένων να δημιουργήσουν έναν συνεταιρισμό δεν αρκεί για να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητά του, ενώ δεν είναι επίσης εξασφαλισμένη η επέκταση στο ένα ή τον άλλο κλάδο δραστηριοτήτων αυτού του τύπου, και πόσο μάλλον η δημιουργία ενός ευρύτερου συνεταιριστικού τομέα της οικονομίας. Κάθε συνεταιριστική πρωτοβουλία ξεκινάει με δυσκολίες σε ότι αφορά τη έκταση της εθελοντικής εργασίας και το πρόβλημα της αμοιβής των μελών του, με κάποιας μορφής προβλήματα με το νομικό πλαίσιο και τις πολιτικές στήριξης των συνεταιριστικών επιχειρήσεων, αλλά και με ερωτήματα σε οτι αφορά το αγοραστικό κοινό στο οποίο απευθύνεται (λ.χ. χαμηλές τιμές ή ποιότητα των προϊόντων;) και τις σχέσεις με τις ιδιωτικές επιχειρήσεις στον ίδιο κλάδο και τους εργαζόμενους σε αυτές.

2) Ποιά είναι η σχέση του συνεταιριστικού κινήματος με την υπόλοιπη οικονομία και κοινωνία;

Η οικονομική δραστηριότητα στις βιομηχανικές κοινωνίες δεν μονιοπωλείται από τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής και την αγορά. Ο Karl Polanyi έχει εξηγήσει οτι υπάρχουν τέσσερεις κατευθύνσεις οικονομικής δραστηριότητας: η αγορά, η αναδιανομή, η αμοιβαιότητα, και η οικιακή οικονομία. Το κοινωνικό κράτος που έχουμε γνωρίσει στο παρελθόν είναι ιστορικά το αποτελέσμα της ενσωμάτωσης στο δημόσιο τομέα, δραστηριοτήτων αλληλοβοήθειας και αλληλεγγύης που δημιουργήθηκαν παράλληλα με την καπιταλιστική παραγωγή και σε σύγκρουση με το θεσμικό πλαίσιο που την υποστήριζε. Σήμερα έχουμε επανέλθει σε μια περίοδο κατά την οποία είναι αναγκαίο να αναπτυχθούν δραστηριότητες που βασίζονται στην αναδιανομή και την αμοιβαιότητα.

Στο πρότυπο που κυριάρχησε πριν την κρίση, αλλά για πολλούς στο πρότυπο που θεωρείται και σήμερα υποχρεωτικό, η “επιχειρηματικότητα” αποτελεί την κύρια κηνητήρια δύναμη της οικονομίας. Ακόμα κι αν χρειάζονται υποδομές και δημόσιες υπηρεσίες, την αναπαραγωγή και την επέκταση της οικονομικής δραστηριότητας την εξασφαλίζει η επιδίωξη του κέρδους από ιδιώτες επιχειρηματίες. Δεν πρέπει να ξεχνάμε βέβαια οτι αυτή η προσέγγιση αποτέλεσε έναν από τους σοβαρούς παράγοντες της κρίσης: η υποστήριξη με πολλαπλούς τρόπους της επιχειρηματικότητας οδήγησε στην αυξανόμενη ελλειμματικότητα της οικονομίας. Σήμερα, έχουμε τη δραματική ύφεση, την πρωτοφανή ανεργία, την απουσία μιας προοπτικής καπιταλιστικής ανάκαμψης της ευρωπαϊκής οικονομίας, αλλά και την ανάγκη να υποταχθεί η οικονομική δραστηριότητα στη στρατηγική προστασίας φυσικών πόρων και κοινών αγαθών. Η επιχειρηματική πρωτοβουλία δεν πρόκειται να πάρει ρίσκα, για να καλύψει κενά και ανάγκες. Επιδιώκει μόνο το υπερκέρδος, την ειδική σχέση με το κράτος, τις ειδικές ρυθμίσεις που θα αναπαράγουν την υπάρχουσα δομή. Μόνο η κοινωνική πρωτοβουλία μπορεί να κάνει τη διαφορά και να καλύψει ανάγκες, να εφεύρει νέες δυνατότητες, να ανακατανείμει δραστηριότητες και πόρους, να δημιουργήσει αυθεντικές δημοκρατικές δομές.

Οι συνεταιριστικές πρωτοβουλίες έρχονται να καλύψουν ανάγκες σε οτι αφορά την παραγωγή και την πρόσβαση στην παραγωγή σε χαμηλότερες τιμές και καλύτερη ποιότητα, απασχολώντας διαθέσιμο εργατικό δυναμικό. Η δραστηριότητα αυτή, κάνει πολλά διαφορετικά πράγματα σε σχέση με τον τομέα της αγοράς: το ανταγωνίζεται φυσικά και απειλεί την κερδοφορία ή την απασχόληση, ή και τα δύο σε αυτό τον τομέα, αλλά επίσης τον συμπληρώνει εκεί όπου η αγορά είναι ανεπαρκής. Το αποτέλεσμα του ανταγωνισμού αγοράς και συνεταιριστικού τομέα εξαρτάται από τη δυνατότητα του δεύτερου να αξιοποιήσει νέες δυνατότητες και να μη ροκανίζει απλώς τον χώρο της αγοράς, με κίνδυνο να είναι μηδενικό το συνολικό αποτέλεσμα για την απασχόληση. Οι νέες δυνατότητες έχουν σχέση με τον εξαγωγικό τομέα, με την υποκατάσταση εισαγωγών σε κλάδους χαμηλής, μέσης και υψηλής τεχνολογίας, αλλά και με την αξιοποίηση αυξήσεων της ζήτησης, μετά την εγκατάλειψη των πολιτικών λιτότητας.

Είναι οι συνεταιριστικές πρωτοβουλίες παράγοντας μείωσης των αμοιβών στον καπιταλιστικό τομέα; Οι συνεταιριστικές επιχειρήσεις συνδυάζουν την κοινωνική προσφορά με την εξασφάλιση της επιβίωσης. Δημιουργούνται σε ένα περιβάλλον ανεργίας, επισφάλειας και κατάρρευσης των αμοιβών. Δεν πρέπει να αντιπαραθέτουμε έναν φανταστικό κόσμο εργασίας χωρίς όλα αυτά τα προβλήματα, με την απασχόληση σε συνεταιρισμούς με χαμηλές αμοιβές και άλυτο το ζήτημα της ασφάλισης. Πρέπει αντίθετα να κατανοούμε οτι οι απασχολούμενοι στις συνεταιριστικές επιχειρήσεις συμμετέχουν στην ανόρθωση του κόσμου της εργασίας – της μεγάλης μάζας του κόσμου της εργασίας – για την εξασφάλιση αξιοπρεπών αμοιβών και κοινωνικών υπηρεσιών, καθώς και για τη δημιουργία ενός οικουμενικού συστήματος κοινωνικής ασφάλισης.

Σε σχέση με την οικονομία της αγοράς οι συνεταιριστικές πρωτοβουλίες αποτελούν επίσης ένας παράγοντα που εισάγει την οικονομική δημοκρατία στους χώρους παραγωγής, και κατά προέκταση στους θεσμούς λήψης αποφάσεων και διαχείρισης των οικονομικών δραστηριοτήτων. Η διαδικασία των δημοκρατικών αποφάσεων σε σχέση με το προϊόν, τις μεθόδους και την κοινωνική χρησιμότητα της παραγωγής αγαθών ή υπηρεσιών, συντελεί μια ρήξη σχετικά με την ιεραρχία, τον καταμερισμό εργασίας και τον αυταρχισμό της καπιταλιστικής επιχείρησης. Όπως είχε αναφέρει και ο Γκράμσι στα γραπτά του για τα εργοστασιακά συμβούλια, σε αυτούς τους χώρους και αυτές τις δομές διαμορφώνονται οι οργανικοί διανοούμενοι που θα διαχειριστούν τη νέα οργάνωση της παραγωγής και της κοινωνίας.

3) Ποιές κατευθύνσεις ανάπτυξης του συνεταιριστικού κινήματος και ποιές πολιτικές για να το στηρίξουν;

Είναι σήμερα παρακινδυνευμένο να μιλάμε για συνεταιριστικό κίνημα γιατί βρίσκεται στην Ελλάδα στα πρώτα βήματά του, αλλά μπορούμε να ισχυριστούμε οτι η ανάπτυξη ενός τέτοιου κινήματος, με τις επιδιώξεις και τις μεθόδους του, αποτελεί συστατικό μέρος της παραγωγικής και κοινωνικής ανασυγκρότησης. Ο καπιταλιστικός τομέας δεν πρόκειται να ανασυγκροτήσει την οικονομία και την κοινωνία. Επίσης οι συνεταιρισμοί και η αλληλέγγυα οικνομία συνολικά, αναδεικνύουν χαρακτηριστικά τα οποία μπορούν να αναπτυχθούν και στους χώρους των ιδιωτικών ή δημοσίων επιχειρήσεων, όπως και των δημόσιων ή ιδιωτικών υπηρεσιών: προτεραιότητα στις ανάγκες παραγωγικές και κοινωνικές, δημοκρατική λειτουργία, ισότητα σε ότι αφορά τις παροχές και τις αμοιβές. Επίσης τα συνεταιριστικά εγχειρήματα μπορούν, από μια στιγμή και μετά, να παίξουν το ρόλο τους και σχετικά με το σχεδιασμό της ανασυγκρότησης, και να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για την υλοποίηση αυτού του σχεδιασμού.

Σε ποιούς τομείς δραστηριοτήτων μπορούν να αναπτυχθούν τέτοια εγχειρήματα; Είναι δυνατό από τώρα – πρίν εφαρμοστούν πολιτικές ανάκαμψης της οικονομίας - να υπάρξουν τέτοια εγχειρήματα σε αρκετούς κλάδους, βασισμένα σε δυνατότητες υποκατάστασης εισαγωγών, ή σε δυνατότητες επέκτασης εξαγωγών (συμπεριλαμβανομένων των δραστηριοτήτων στον τουρισμό). Τέτοιοι κλάδοι είναι η παραγωγή τροφίμων τόσο με την αγροτική παραγωγή, όσο και με τη μεταποίηση, η δημιουργία πολιτιστικών ή άλλων υπηρεσιών στον τουριστικό τομέα, οι μηχανολογικές κατασκευές για την υποκάτασταση εισαγωγών που τροφοδοτούν λ.χ. τον ενεργειακό τομέα, η παραγωγή λογισμικού που σε μεγάλο βαθμό εισάγεται, για την οποία υπάρχει εγχώριο επιστημονικό δυναμικό. Γιά πολλές από αυτές τις δραστηριότητες μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο η αξιοποίηση αργούντος παραγωγικού δυναμικού σε γή, κτήρια και μηχανολογικό εξοπλισμό. Η αξιοποίηση αυτού του δυναμικού μπορεί να μειώσει δραστικά το κόστος της αρχικής επένδυσης, άν υιοθετηθεί η κατάλληλη νομοθεσία.

Πρέπει να τεθεί όμως το εξής ζήτημα: η υποστήριξη της ανάπτυξης συνεταιριστικών επιχειρήσεων, απαιτεί τη δημιουργία ενός θεσμικού πλαισίου άσκησης πολιτικών, που περιλαμβάνει:

-       την επεξεργασία στόχων σε οτι αφορά τους κλάδους, αλλά και τα χαρακτηριστικά των αγαθών ή υπηρεσίων που είναι εφικτό να παράγονται,

-       τη βελτίωση της νομοθεσίας ώστε να είναι δυνατή η δημιουργία συνεταιριστικών επιχειρήσεων σε όλες τις περιπτώσεις,

-       τη δυνατότητα παραχώρησης αγρούντος παραγωγικού δυναμικού σε τέτοια εγχειρήματα, την ένταξή τους στις πολιτικές επιδότησης επενδύσεων, και τη εξασφάλιση ρευστότητας,

-       τη δημιουργία δομών στήριξης ικανών να προσφέρουν συμβουλές σχετικά με τη δημιουργία του συνεταιρισμού, τη διαχείρισή του, και τις επιλογές σε προϊόντα και αγορές.

Με την κατάργηση των πολιτικών λιτότητας και την υλοποίηση πολιτικών ανάκαμψης – εισοδηματική πολιτική, κοινωνικές δαπάνες, δημόσιες επενδύσεις – που θα επηρεάσουν σε κάποιο βαθμό τις ιδιωτικές επενδύσεις, οι παρεμβάσεις – νομικές, οικονομικές και θεσμικές – για τη στήριξη της δημιουργίας συνεταιρισμών πρέπει να ενισχυθούν, ώστε να υποστηριχθεί η συνολική προσπάθεια σχεδιασμού και εφαρμογής ενός σχεδίου ανασυγκρότησης.

4) Τι μπορεί και τι πρέπει να κάνει το ίδιο το συνεταιριστικό κίνημα;

Η δυνατότητα επέκτασης των συνεταιριστικών πρωτοβουλιών για την ταχεία αύξηση της απασχόλησης θα εξαρτηθεί επομένως από τον συνδυασμό ενεργειών που αφορούν την επέκταση της δραστηριότητας παραγωγικών κλάδων και κοινωνικών υπηρεσιών, ενεργειών που υλοποιούν μια στρατηγική για το περιβάλλον, τα εισοδήματα και την κατανομή του πλούτου. Όπως φαίνεται ήδη από τις ανάγκες των συνεταιριστικών πρωτοβουλιών που έχουν ξεκινήσει, αλλά και από τις προϋποθέσεις της δυναμικής τους, τα εργαλεία για την ενίσχυση αυτής της δυναμικής είναι το εξής τρίγωνο: πολιτικές αποφάσεις για το χαρακτήρα της ανασυγκρότησης, επιστημονική επεξεργασία των πρϋποθέσεων για την υλοποίηση των κατευθύνσεών της, και δημιουργία δομών υποστήριξης των συγκεκριμένων εγχειρημάτων.

Οι δυνατότητες επέκτασης συνεταιριστικών δραστηριοτήτων σε διάφορους τομείς, και οι πολιτικές που θα τις υποστηρίξουν δεν θα προκύψουν αυτόματα, και ελάχιστα υπάρχουν σήμερα τα εργαλεία πολιτικής που μπορούν να παίξουν ένα τέτοιο ρόλο. Αλλά παρά τις δυσκολίες, τις αβεβαιότητες και τις ελλείψεις που χαρακτηρίζουν τη δημιουργία συνεταιριστικών εγχειρημάτων, αποτελούν μια κατεύθυνση κοινωνικής δράσης για την απασχόληση και την κάλυψη αναγκών στον παραγωγικό τομέα, που μπορεί και πρέπει να συμβάλει στη διαμόρφωση και στην αποτελεσματικότητα των παραπάνω ενεργειών. Αποτελούν κατά τη σημερινή περίοδο μια προνομιούχο μορφή κινηματικής έκφρασης των ανέργων και των επισφαλώς εργαζομένων, των εργαζομένων σε επιχειρήσεις που κλείνουν ή περιορίζουν το προσωπικό τους, της στρατιάς των νέων που έχουν προσόντα γνώσεις και εμπειρίες, τις οποίες δεν αξιοποιεί ο ιδιωτικός τομέας, ούτε όμως και ο δημόσιος.

Παρά τη συνεχιζόμενη ύφεση της οικονομίας και την απουσία ενός ολοκληρωμένου πλαισίου στήριξης των συνεταιριστικών πρωτοβουλιών για την ταχεία αύξηση της απασχόλησης, υπάρχει μια σωρευτική διαδικασία δημιουργίας συνεταιρισμών. Για να ενισχυθεί από τώρα - αλλά και στην επόμενη φάση ματαίωσης των πολιτικών λιτότητας - ο ρόλος αυτών των εγχειρημάτων σχετικά με την απασχόληση και την παραγωγή, είναι αναγκαίο να δικτυωθούν και να συνεργαστούν μεταξύ τους προτείνοντας και διεκδικώντας μέτρα και πολιτικές σχετικά με την ανασυγκρότηση της οικονομίας και της κοινωνίας συνολικά. Αλλά και να προτείνουν μεθόδους άσκησης πολιτικών για τη διευκόλυνση της κάλυψης των αναγκών και της αξιοποίησης υπαρκτών δυνατοτήτων από τέτοιες πρωτοβουλίες. Οι δικτυώσεις αυτές μπορούν να πάρουν και αυτόνομες αποφάσεις σχετικά με δομές και μεθόδους υποστήριξης της δημιουργίας βιώσιμων συνεταιρισμών.

Τι να προτείνουμε και τι να κάνουμε;

1)    Για τη διατύπωση προτάσεων σχετικά με τις τομεακές και κλαδικές επιλογές, που αφορούν και τη δημιουργία συνεταιριστικών επιχειρήσεων, χρειάζεται να δημιουργηθούν ομάδες εργασίας (με τη συμμετοχή πάντα μελών του συνεταιριστικού κινήματος και εμπειρογνωμόνων) σε σχέση με τις εξής δραστηριότητες (ο κατάλογος δεν είναι πλήρης):

-       Παραγωγή τροφίμων και συνεταιριστικές επιχειρήσεις στην αγροτική οικονομία την μεταποίηση και τη διανομή, και η δυνατότητα αξιοποίησης αργούντος παραγωγικού δυναμικού και γής.

-       Ο τομέας των δραστηριοτήτων που συνδέονται με τον τουρισμό και οι δυνατότητες ανάπτυξης συνεταιριστικών δραστηριοτήτων, με την αξιοποίηση εν μέρει του αποθέματος αχρησιμοποίητων κτηρίων.

-       Η ενεργειακή στρατηγική και ο ρόλος των συνεταιριστικών πρωτοβουλιών (ΑΠΕ, θωράκιση κτηρίων, μεταφορές κλπ)

-       Ερευνητικές δραστηριότητες υψηλής τεχνολογίας και οι δυνατότητες ανάπτυξης συνεταιριστικών πρωτοβουλιών.

-       Δυνατότητες δημιουργίας συνεταιριστικών εγχειρημάτων στον κλάδο παραγωγή λογισμικού.

-       Δυνατότητες δημιουργίας συνεταιριστικών εγχειρημάτων σε δραστηριότητες έρευνας, κατάρτισης και συμβουλευτικής.

2)    Για την υποστήριξη των μεμονωμένων εγχειρημάτων, χρειάζεται να αναληφθούν από τα δίκτυα οι εξής δράσεις:

-       Δημιουργία ομάδας εργασίας με τη συμμετοχή μελών συνεταιρισμών και εμπειρογνωμόνων (έμπειρων νομικών και καθηγητών πανεπιστημίων) για το νομικό πλαίσιο, ώστε αφενός να διατυπωθούν προτάσεις νόμων, και αφετέρου να αποκτηθούν γνώσεις από μέλη μας και να δημιουργηθούν σχέσεις με επιστημονικό προσωπικό, ώστε να βελτιωθεί η δυνατότητα συμβουλευτικής υποστήριξης.

-       Δημιουργία δομής παροχής υποστήριξης σε θέματα διοίκησης και οργάνωσης των συνεταιρισμών, με τη συμμετοχή λογιστών και οικονομολόγων έμπειρων σε θέματα οικονομικού σχεδιασμού και διαχείρισης. Η δομή αυτή θα αξιοποιήσει τη δουλειά της ομάδας εργασίας για το νομικό πλαίσιο, ενώ θα μπορεί να αξιοποιήσει επίσης τις γνώσεις πανεπιστημικών που έχουν ασχοληθεί με τη διοίκηση συνεταιριστικών επιχειρήσεων.

-       Ενσωμάτωση στη δομή αυτή ατόμων με γνώσεις σχετικά με κλαδικές ή τομεακές δυνατότητες (βλ. το 1), ώστε να διευκολύνονται οι επιλογές δραστηριοτήτων των συνεταιρισμών σε τομείς, κλάδους και προϊόντα.

Επίλογος

Οι συνεταιριστικές οργανώσεις, όπως και οι άλλες μορφές της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, δεν είναι εφευρέσεις διανοουμένων ή κρατικών αξιωματούχων. Είναι αυθεντικές μορφές λαϊκής οργάνωσης της παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών και αλληλέγγυας κατανομής προϊόντων και εισοδημάτων.

Στο σύγχρονο κόσμο, στη Λατινική Αμερική της δεκαετίας του 80 και στη Νότια Ευρώπη σήμερα, είναι αποτέλεσμα της συρρίκνωσης της καπιταλιστικής παραγωγής και της περιθωριοποίησης μεγάλου μέρους του διαθέσιμου ανθρώπινου δυναμικού, και της ανάγκης επομένως για μεγάλο μέρος του πληθυσμού να αναζητήσει νέους τρόπους παραγωγικής και κοινωνικής οργάνωσης.

Το σύγχρονο συνεταιριστικό κίνημα δεν προδιαγράφει μόνο τις νέες οδούς της αλληλεγγύης, γιατί μπορεί να συμβάλει με αποφασιστικό τρόπο στην προώθηση της λογικής της ανασυγκρότησης, και του σχεδιασμού της, όπου το καθοριστικό ρόλο παίζουν οι συνεταιρισμένοι παραγωγοί, ως εργαζόμενοι και ως καταναλωτές.

Μπορεί να αποτελέσει καθοριστικό παράγοντα της ανανέωσης των κατευθύνσεων και των μεθόδων άσκησης οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής, της διαμόρφωσης των θεσμικών λειτουργιών που θα υποστηρίξουν τη δημιουργία της οικονομίας των αναγκών.

[ΠΛΡ, τελικό, 23-1-2014]