Απασχόληση και κρίση στα μέσα μαζικής ενημέρωσης (1)

Η κρίση του τύπου και η πίεση που έχουν δεχθεί οι εργαζόμενοι στον κλάδο αυτό σε οτι αφορά τις αμοιβές, τις εργασιακές σχέσεις και την ίδια την απασχόληση, δεν είναι ένα νέο φαινόμενο. Στις αρχές του 2003 δημοσιεύτηκε έκθεση του ΙΝΕ ΓΣΕΕ για λογαριασμό της ΕΣΗΕΑ, με τίτλο “το δημοσιογραφικό επάγγελμα μπροστά στην κοινωνία της γνώσης” (2), η οποία εξέταζε πώς η ποιοτική υποβάθμιση της ειδησεογραφίας, η οποία ηταν η βασική αιτία της μείωσης των πωλήσεων, οφειλόταν στην εγκαθίδρυση και ενίσχυση ενός προτύπου διοίκησης και οργάνωσης των επιχειρήσεων του κλάδου, βασισμένο στον έλεγχο της δημοσιογραφικής εργασίας και στην υποβάθμιση των συνθηκών αυτής της εργασίας.

Πώς θα βγούμε από την κουλτούρα των ανισοτήτων;

Δεν μπορούμε να σκεφτούμε το μέλλον των κοινωνιών μας αν δεν θέσουμε ευθέως το πρόβλημα της ευρύτατης αποδοχής των ανισοτήτων, της αδυναμίας ως και της άρνησης αντιμετώπισης των νέων ανισοτήτων που διαμορφώνονται μέσα από τις σημερινές πολιτικές διαχείρισης της κρίσης. Για να κατανοήσουμε τη σοβαρότητα αυτού του προβλήματος πρέπει να κατανοήσουμε οτι δεν οφείλεται σε αδυναμίες ορισμένων πολιτικών ηγεσιών ή ομάδων διανοουμένων, ή σε χαρακτηριστικά κάποιων κοινωνιών.  Αποτελεί μέρος της ευρωπαϊκής κουλτούρας, που παρά το περίφημο “ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο”, έχει από πάντα αποδεχθεί οτι τα κοινωνικά δικαιώματα μπορεί να σταματούν στα σύνορα μιας χώρας ή μιας ομάδας χωρών, ακόμα και στα εσωτερικά σύνορα μιας κοινωνίας.

Χρεοκοπία ή διαγραφή;

Συζήτηση με τον Παύλο Κλαυδινό στην Εποχή (25-9-2011)

Οι συζητήσεις για χρεοκοπία γίνονται πιο πυκνές, όλο και περισσότερο πλησιάζουν ηγετικούς κύκλους. Εντωμεταξύ, εν μέσω τρομοκρατίας, υπάρχει και μεγάλη σύγχυση ως προς το περιεχόμενο και την πιθανή μορφή της.

Μπορεί κανείς, νομίζω, να το προσεγγίσει από δύο πλευρές. Η μια είναι ότι επειδή δεν αντέχει αυτή η πολιτική, κάποια στιγμή θα παραδεχθεί η κυβέρνηση ότι δεν μπορεί να διαχειριστεί το χρέος. Αυτή είναι η μια εκδοχή χρεοκοπίας. Η άλλη εκκινεί από τη διαπίστωση ότι για να είναι βιώσιμη η οικονομία, να μπορέσει να αμυνθεί και στη συνέχεια να αναπτυχθεί και να ισορροπήσει οικονομικά και κοινωνικά, χρειάζεται μια σημαντική διαγραφή του χρέους, που θα γίνει, βέβαια, συντεταγμένα και μέσα από μια διαπραγμάτευση. Αυτό που διαπιστώνουμε νομίζω είναι ότι υπάρχει μια σύγχυση για το αν χρεοκοπία είναι το ένα ή το άλλο. Και ενώ υπάρχει η δυνατότητα, γενικώς, της δεύτερης εκδοχής, από την πλευρά της κυβέρνησης αλλά και άλλων πολιτικών χώρων προβάλλεται συνέχεια η εκδοχή ότι η χώρα βρίσκεται μπροστά σε ένα αδιέξοδο. Και το αδιέξοδο αυτό θα φανεί ακόμη περισσότερο από τη στιγμή που θα φθάσει σε χρεοκοπία, αδυναμία δηλαδή εξυπηρέτησης του χρέους.

Οι ανάγκες έρχονται πρώτα: προτάσεις για συζήτηση στις πλατείες, τους χώρους εργασίας, τα πανεπιστήμια

Το καλοκαίρι που πέρασε περιελείφθει πλέον στο μέτρα για την αντιμετώπιση του ελληνικού δημοσίου χρέους, η μερική διαγραφή του μέσω της εθελοντικής συμμετοχής των τραπεζών στην αναδιάρθρωσή του. Το γεγονός βέβαια οτι την 21η Ιουλίου δεν ελείφθει μια πολιτική απόφαση σχετικά με το ύψος της διαγραφής του χρέους, αλλά στηρίχθηκε στην πραγματικότητα η επιδίωξη των τραπεζών να χάσουν όσο γίνεται λιγότερα, επιβεβαιώνει οτι η λογική των συμφωνιών για τη διαχείριση του ελληνικού δημοσίου χρέους (και από την πλευρά της ελληνικής κυβέρνησης) έχει πάντα ως αφετηρία την ικανοποίηση του τραπεζικού συστήματος. Ακόμα κι αν η ελληνική οικονομία βυθίζεται σε μια καταστροφική ύφεση, και η πλειοψηφία του πληθυσμού πλήττεται από την πρωτοφανή ανεργία, τη φτώχεια και την περικοπή των κοινωνικών υπηρεσιών. 

Η δυναμική των διαδοχικών Μνημονίων έχει ήδη οδηγήσει σε μια διαδικασία ελεγχόμενης χρεοκοπίας καθώς δεν είναι δυνατόν να ξεφύγει κανείς από την παγίδα του χρέους, μέσω προγραμμάτων λιτότητας και αχρήστευσης παραγωγικού δυναμικού. Όταν από την άλλη μεριά μάλιστα, η πολιτική της εσωτερικής υποτίμησης, στην οποία στηρίζονται οι κυβερνητικές ελπίδες για ανάκαμψη - μέσω της ανάκαμψης των εξαγωγών - δεν αποδίδει, και το εξωτερικό έλλειμμα παραμένει σε ένα ύψος ρεκόρ για την δεκαετία και τροφοδοτεί το δανεισμό της οικονομίας στο σύνολό της από το εξωτερικό. Αυτή η διαπίστωση έχει επαναφέρει στο προσκήνιο τις προτάσεις και εικασίες για έξοδο από το Ευρώ και την πραγματοποίηση μιας γενναίας υποτίμησης.

Πώς μπορεί όμως μια υπερχρεωμένη χώρα με υψηλό εξωτερικό έλλειμμα να ξεφύγει από τη συνεχή οικονομική και κοινωνική υποβάθμισή της, και την αυξανόμενη υποταγή της σε μια στρατηγική παραχωρήσεων στις τράπεζες σε βάρος της οικονομικής και κοινωνικής ανάκαμψης; 

Πίσω από τη νεοφιλελεύθερη επίθεση η κρίση της καπιταλιστικής εκπαίδευσης

Ποιά είναι τα αίτια της επίθεσης που δέχεται το εκπαιδευτικό σύστημα; Πρόκειται για την αναπροσαρμογή του πλαισίου λειτουργίας του για την εξυπηρέτηση της κερδοφορίας του κεφαλαίου, ή για κάτι πιό σημαντικό ακόμα για την επιβίωση του καπιταλιστικού συστήματος; Οι καπιταλιστικές κοινωνίες βρίσκονται αντιμέτωπες με τη ριζική αλλαγή της σχέσης των ανθρώπων με τη γνώση, και επομένως της σχέσης της εργασίας με τη γνώση, που θέτει σε αμφισβήτηση το σύνολο των κοινωνικών ιεραρχιών που αποτέλεσαν το θεμέλιο της κυριαρχίας του κεφαλαίου. Η μεταρρύθμιση της καπιταλιστικής εκπαίδευσης είναι ένα βασικό εργαλείο για την αντιμετώπιση της απειλής που αποτελεί αυτή η εξέλιξη. Δεν είναι μια αλλαγή που επιδιώκει απλώς να ενισχύσει την πλευρά του κεφαλαίου απέναντι στην εργασία, και της ιδιωτικής οικονομίας απέναντι στο δημόσιο τομέα, αλλά μια καθοριστική προσπάθεια να εξουδετερωθεί, ή τουλάχιστο να αποδυναμωθεί, η συσσώρευση γνώσεων και γνωστικών ικανοτήτων από την πλευρά των εργαζομένων και της πλειοψηφίας των πολιτών.

Indignados: de las plazas a los movimientos sociales

(Articulo publicado el 31 de julio 2011 en el periódico griego Epoji)

Las asambleas en las plazas de España, proban pasar a un nuevo esquema de movilizaciónes, y se enfuerzan continuar con ritmos más realistas, problemáticas más concretas, y presentar reivindicaciónes para relacionarse con lugares sociales específicos.

A Barcelona, la actividad básica se transportó en las plazas de los barrios, con un ritmo de asambleas cada semana. En el barrio de Grácia, un barrio historico con característica tradición libertaria catalána, que de varios puntos de vista puede compararse con el barrio de Exarjia en Atenas, las asambleas del mes pasado se dedicaron a la preparación de la movilización en todos los barrios contra los recortes de los gastos para la salud.

Προέχει η στρατηγική ανάπτυξης και ενοποίησης των κοινωνικών κινημάτων

(Δημοσιεύτηκε στην Εποχή της 3ης Ιουλίου 2011. Είναι απάντηση στο άρθρο του Γεράσιμου Μοσχονά που αναρτήθηκε στο TVXS την 29η Ιουνίου 2011. Συνυπογράφεται από τον Σάββα Ρομπόλη)

Δεν μπορεί να υπάρξει στρατηγική ανάπτυξης και ενοποίησης των κοινωνικών κινημάτων, χωρίς τη διεκδίκηση και επιβολή αναδιανομής του εισοδήματος και του πλούτου, στις οικονομίες που πλήττονται από την οικονομική κρίση, αλλά όχι μόνο σε αυτές. Καί τούτο γιατί, ουσιαστικά, η μήτρα που γέννησε και εξέθρεψε τα δημόσια χρέη είναι η έντονη ανισοκατανομή του εισοδήματος. Δύο είναι οι κατευθύνσεις που απαιτεί αυτή η στρατηγική: αφενός η διαγραφή δημοσίων χρεών προς τις τράπεζες και η εγκαθίδρυση του δημόσιου ελέγχου επι της δημιουργίας και της αγοράς χρήματος, και αφετέρου η αναδιανομή εισοδήματος και πλούτου στο εσωτερικό της κάθε οικονομίας, μέσω του φορολογικού συστήματος και της προσφοράς κοινωνικών υπηρεσιών.

Indignados: από τις πλατείες στα κοινωνικά κινήματα;

Βαρκελώνη. Ιούλιος 2011. Το πέρασμα σε ένα νέο σχήμα κινητοποιήσεων επιχειρούν οι συνελεύσεις των πλατειών στην Ισπανία, σε μια προσπάθεια να συνεχίσουν να υπάρχουν με πιό ρεαλιστικούς ρυθμούς, να εξειδικεύσουν την προβληματική και τις διεκδικήσεις τους και να συνδεθούν με κινήματα σε εξειδικευμένους κοινωνικούς χώρους. 

Στη Βαρκελώνη, η βασική δραστηριότητα έχει μεταφερθεί στις πλατείες των συνοικιών με ένα ρυθμό εβδομαδιαίων συνελεύσεων. Στη συνοικία της Γκράθια, μια ιστορική συνοικία με χαρακτηριστική καταλανική ελευθεριακή παράδοση, μια συνοικία που από αρκετές απόψεις μπορεί να συγκριθεί με τα Εξάρχεια της Αθήνας, οι συνελεύσεις του τελευταίου μήνα αφιερώθηκαν στην προετοιμασία της κινητοποίησης σε όλη την πόλη κατά των περικοπών στις δαπάνες υγείας που προτείνει η κυβέρνηση της Καταλωνίας στη Βουλή της περιφέρειας. 

Ο δρόμος προς την ανοιχτή πολιτική κρίση

Τα αποτελέσματα των αυτοδιοικητικών εκλογών του φθινοπώρου έδειξαν οτι την οικονομική κρίση και την κοινωνική κρίση, διαδέχεται πλέον μια πολιτική κρίση, με την έννοια της αδυναμίας του πολιτικού συστήματος να εκφράσει τις αρνήσεις αλλά και τις προσδοκίες της πλειοψηφίας των εργαζομένων και πολιτών. Το κίνημα των “αγανακτησμένων” έδειξε οτι η πολιτική κρίση οδηγεί σε δραστηριοποίηση δεκάδων χιλιάδων εργαζομένων και πολιτών, που δεν εκφράζουν μόνο την αντίθεσή τους προς τις πολιτικές του Μνημονίου, αλλά ζητούν την αποχώρηση της σημερινής κυβέρνησης, και θέλουν να επιβάλουν ανατροπές στις καθεστωτικές λειτουργίες προς την κατεύθυνση της άμεσης δημοκρατίας, της διαφάνειας, της ισότητας και της δικαιοσύνης.

Ο Παπανδρέου, ο Σαμαράς, ο ΣΕΒ και το φορολογικό

Για όποιους είχαν ακόμα αμφιβολίες, οι εξελίξεις σε οτι αφορά την κρίση χρέους στην Ελλάδα και την Ευρώπη, δείχνουν με τον πιό καθαρό τρόπο οτι οι οικονομικές ελίτ δεν επιβάλουν μόνο τη διαχείριση της κρίσης προς όφελός τους, αλλά επιδιώκουν να βγούν κερδισμένες απ’αυτήν, επωφελούμενες από την αδυναμία των λιγότερο ισχυρών τάξεων, αλλά και από την κρίση του πολιτικού συστήματος.

Δύο συμπεράσματα μπορούν να βγούν από τις τρέχουσες εξελίξεις. Το πρώτο είναι οτι τα ευρωπαϊκά επιτελεία δεν πρόκειται να αφήσουν την Ελλάδα να πτωχεύσει, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν θα συνεχίσουν να ασκούν ισχυρές πιέσεις για να επιδεινωθούν τα μέτρα λιτότητας που βυθίζουν την οικονομία στην ύφεση και αυξάνουν τους ανέργους και τους φτωχούς. 

Το δεύτερο, και το σημαντικότερο, είναι οτι στο εσωτερικό μέτωπο η πολιτική κρίση, που δεν έχει κατορθώσει να πάρει τη μορφή μιας συσπείρωσης των χαμένων της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, αφήνει περιθώρια για να διεκδικήσουν και να επιδιώξουν να πετύχουν οι οικονομικά ισχυροί - με άξονα το φορολογικό - την περαιτέρω ενίσχυση της θέσης τους.

Ποιές αντιστάσεις στο Σύμφωνο για το Ευρώ;

Το Σύμφωνο για το Ευρώ ολοκληρώνει, μετά την απόφαση για τη δημιουργία ενός Ταμείου Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας, ένα σύστημα διαχείρισης της οικονομικής κρίσης στο σύνολο της ευρωζώνης. Το σύστημα αυτό δεν έχει στρατηγική, και πόσο μάλλον όραμα, επιδιώκει απλά να εγκαθιδρύσει μηχανισμούς ελέγχου των οικονομικών μεγεθών στα κράτη μέλη, που θα επιτρέψουν να μη ξεσπάσει μια βαθύτερη χρηματοπιστωτική κρίση, και να πραγματοποιηθούν ενδεχομένως ελεγχόμενες αναδιαρθρώσεις χρεών. Πρόκειται για μηχανισμούς που θα παρακολουθούν χρόνο με χρόνο, τα δημόσια οικονομικά, τους μισθούς, την ευελιξία στην αγορά εργασίας και τα συνταξιοδοτικά συστήματα. 

Για τις χώρες που έχουν ένταχθεί στο μηχανισμό στήριξης - που έχουν υποστηριχθεί με δάνεια από τις χώρες της ευρωζώνης - για να διαχειριστούν το δημόσιο χρέος και τα εξωτερικά ελλείμματά τους, το Σύμφωνο για το Ευρώ σημαίνει πως αναγνωρίζεται οτι η λογική των Μνημονίων θα είναι πλέον το σταθερό πλαίσιο άσκησης πολιτικών. Σημαίνει δηλαδή οτι, όπως και στην Ελλάδα, η “έξοδος από την κρίση” ταυτίζεται με την “επιστροφή στις αγορές”. Η πιθανότητα να μην επιτυγχάνεται αυτός ο στόχος είναι τόσο μεγάλη και αφορά τόσες πολλές χώρες, που μονιμοποιείται πλέον ο συνδυασμός ενός μηχανισμού κάλυψης δανειακών αναγκών και ενός μηχανισμού επιβολής μέτρων λιτότητας.

Μια στρατηγική για τη γνώση κατά του καπιταλισμού των καταστροφών

Η πυρηνική κρίση που εξελίσσεται στην Ιαπωνία, είναι το αποτέλεσμα της συνύπαρξης πολλών παραγόντων που εμποδίζουν στο σημερινό κόσμο την αποφυγή τέτοιων συμβάντων με τη λήψη των κατάλληλων αποφάσεων. Πρόκειται για τους ίδιους παράγοντες που εμποδίζουν τη λήψη αποφάσεων σχετικά με ορατές, εξελισσόμενες, ή απειλούμενες περιβαλλοντικές καταστροφές, αλλά και σχετικά με τις νεοφιλελεύθερες μεθόδους διαχείρισης των οικονομικών και κοινωνικών σχέσεων, οι οποίες έχουν επικρατήσει.  

Η διεθνής επιστημονική κοινότητα είναι σε θέση να εξελίξει την επιστημονική γνώση και την τεχνολογία, και ταυτοχρόνως να αναδείξει τους κινδύνους που συνεπάγονται για την επιβίωση των ανθρώπινων κοινωνιών οι τεχνικές και οικονομικές επιλογές που υιοθετούνται. Αλλά αυτό που συμβαίνει τελικά είναι οτι λαμβάνονται αποφάσεις οι οποίες δεν αξιοποιούν τις προειδοποιήσεις των επιστημόνων, η ίδια η επιστημονική κοινότητα διχάζεται ή αδρανοποιείται, και οι πολίτες δεν κατανοούν τη σοβαρότητα των κινδύνων, δεν είναι ενημερωμένοι, ή παραμένουν εγκλωβισμένοι στην καταναλωτική κουλτούρα του φτηνού σήμερα με οποιοδήποτε κόστος αύριο.

Ποιά κοινωνία της γνώσης θέλουμε

(δημοσιεύτηκε στο Διάλογο του booksjournal, τεύχος Μαρτίου 2011)

Η συσχέτιση της δυναμικής που εξυπακούει η “κοινωνία της γνώσης”, με την εξέλιξη των ανθρωπιστικών επιστημών είναι εύστοχη διότι θέτει ένα κρίσιμο ερώτημα: πώς θα συνδεθούν η αναβάθμιση και διάχυση των γνώσεων των ανθρώπων, με την ανάπτυξη και αξιοποίηση μιας επιστημονικής παραγωγής που επιδιώκει να κατανοήσει και να υποστηρίξει τη συλλογική ανθρώπινη δράση;

Διαγραφή χρεών: λύση ή διαχείριση του προβλήματος;

Το χρέος των οικονομιών σε διεθνές και εθνικό επίπεδο δεν είναι αποτέλεσμα ενός αλόγιστου δανεισμού, αλλά είναι μέρος ενός ολοκληρωμένου προτύπου ρύθμισης των οικονομιών που έχει τα εξής κύρια χαρακτηριστικά: η αναδιανομή του εισοδήματος σε βάρος των μισθωτών (των άμεσων και έμμεσων αμοιβών τους), συνδυάζεται με την επιδίωξη της κερδοφορίας των επιχειρήσεων με κάθε μέσο, για να εκτιναχθεί η απόδοση των χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, ενώ ο δανεισμός, ιδιωτικός και δημόσιος, έρχεται να υποκαταστήσει τη στασιμότητα και μείωση της ζήτησης της οικονομίας. 

Αυτό το πρότυπο που έχει κατορθώσει να κυριαρχήσει παγκοσμίως κατά την τελευταία τριακονταετία, έχει ήδη δείξει, και δείχνει κατά την τρέχουσα περίοδο, οτι δεν ισχύει μόνο για τις περιόδους αύξησης του χρέους, αλλά και για τις περιόδους συγκράτησης και περιορισμού του. Η διαγραφή χρεών μπορεί να είναι μέρος της νεοφιλελεύθερης διαχείρισης και όχι αναγκαστικά της άρνησή της.

Οι καταιγίδες του μέλλοντός μας

Ο κορυφαίος φυσικός της NASA, James Hansen, από τους πρώτους επιστήμονες που στη δεκαετία του 80 επεσήμαναν την επικίνδυνη δυναμική της κλιματικής αλλαγής, δημοσίευσε πρίν μερικούς μήνες το βιβλίο με τίτλο “The storms of my grandchildren” (Οι καταιγίδες που θα ζήσουν τα εγγόνια μου), όπου επιχειρεί να κάνει δύο πράγματα: να εξηγήσει τους λόγους για τους οποίους οι προειδοποιήσεις του και οι προειδοποιήσεις πολλών συναδέλφων του δεν λαμβάνονται υπόψη από τις πολιτικές αρχές, αλλά και από τα περισσότερα ακαδημαϊκα ιδρύματα στη χώρα του, και να παρουσιάσει την ανάλυσή του για τη δυναμική και τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής, που καταλήγει σε πιό αυστηρές προτάσεις σε σχέση κυρίως με τις προτάσεις της Διακυβερνητικής Διάσκεψης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.

Κινηματικές ευκαιρίες που χάνονται η μία μετά την άλλη!

Έχουμε πλέον μπεί στην περίοδο κατά την οποία θα επιλεγεί η μορφή διαχείρισης της χρεοκοπίας της Ελλάδας, της Ιρλανδίας και κατά πάσα πιθανότητα της Πορτογαλίας και της Ισπανίας. Οι πολιτικές και συνδικαλιστικές δυνάμεις στην Ελλάδα και την Ευρώπη δεν κατορθώνουν όμως να διαμορφώσουν προγραμματικές απαντήσεις και κινηματικές πρακτικές ικανές να σπάσουν το νεοφιλελεύθερο κλοιό και να προσφέρουν διεξόδους στα εκατομύρια των ανθρώπων που πλήττονται από την πολύπλευρη κρίση. 

Η αδυναμία αυτή εκδηλώνεται σε τρία επίπεδα: Δεν γίνεται προσπάθεια να διατυπωθεί και να προβληθεί μια λογική διαχείρισης των χρεών που να αντιστρέφει τη σημερινή μονομερή επιβάρυνση των μισθωτών και των κατώτερων εισοδημάτων. Δεν γίνεται κατανοητό οτι η προοπτική της αντιμετώπισης των κοινωνικών προβλημάτων μέσω της ανάπτυξης, πρέπει να αντικατασταθεί από την προτεραιότητα στα κοινωνικά ζητήματα και στο περιβάλλον. Δεν αξιοποιούνται σημαντικές αντιδράσεις εργαζομένων και πολιτών στον τομέα κυρίως των δημοσίων επιχειρήσεων, για να δωθούν απαντήσεις που διαμορφώνουν ευρείες κοινωνικές συμμαχίες με στόχους επιθετικούς, τόσο για τις κοινωνικές υπηρεσίες, όσο και για το περιβάλλον.