Η κρίση του τύπου και η πίεση που έχουν δεχθεί οι εργαζόμενοι στον κλάδο αυτό σε οτι αφορά τις αμοιβές, τις εργασιακές σχέσεις και την ίδια την απασχόληση, δεν είναι ένα νέο φαινόμενο. Στις αρχές του 2003 δημοσιεύτηκε έκθεση του ΙΝΕ ΓΣΕΕ για λογαριασμό της ΕΣΗΕΑ, με τίτλο “το δημοσιογραφικό επάγγελμα μπροστά στην κοινωνία της γνώσης” (2), η οποία εξέταζε πώς η ποιοτική υποβάθμιση της ειδησεογραφίας, η οποία ηταν η βασική αιτία της μείωσης των πωλήσεων, οφειλόταν στην εγκαθίδρυση και ενίσχυση ενός προτύπου διοίκησης και οργάνωσης των επιχειρήσεων του κλάδου, βασισμένο στον έλεγχο της δημοσιογραφικής εργασίας και στην υποβάθμιση των συνθηκών αυτής της εργασίας.
Ο μεγαλύτερος έλεγχος των επιχειρηματικών διοικήσεων επι του περιεχομένου της δημοσιογραφίας, παράλληλα με τη στενότερη σύνδεση των μέσων με οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα, επεκτάθηκαν χάρη στη διαμόρφωση του νεοφιλελεύθερου προτύπου στην αγορά της δημοσιογραφικής εργασίας, με κύρια χαρακτηριστικά τη συγκέντρωση μιας ελίτ δημοσιογράφων γύρω από τις διοικήσεις, και την αύξηση του αριθμού των δημοσιογράφων που εργάζονται σε συνθήκες ανασφάλειας και χαμηλών αμοιβών. Ο ανταγωνισμός της τηλεόρασης, που είχε θεωρηθεί η αιτία της μείωσης των πωλήσεων των εντύπων, δεν ήταν και δεν είναι παρά η ακραία μορφή της ελεγχόμενης δημοσιογραφίας, που τα επίσης ελεγχόμενα έντυπα δεν μπορούσαν πλέον να ανταγωνιστούν.
Δεν πρέπει όμως να παραβλέψει κανείς την μείωση της ζήτησης για ποιοτικό δημοσιογραφικό προϊόν που πραγματοποιήθηκε κατά την εικοσαετία που κατέληξε στη σημερινή οικονομική κρίση. Στα μεσαία στρώματα που ήταν στο παρελθόν - κατά τις ταραγμένες περιόδους της δεκαετίας του 60, της δικτατορίας και της μεταπολίτευσης - το κατ’εξοχήν κοινό της ενημερωτικής και κριτικής δημοσιογραφίας, πέρασαν σε μεγάλο βαθμό από τη μεριά του εξατομικευμένου πλουτισμού, και της πελατειακής σχέσης με την κρατική εξουσία, συρρικνώνοντας έτσι τη ζήτηση για ποιοτικά έντυπα, ή μέσα ενημέρωσης γενικώς. Ακόμα και οι δυνατότητες του διαδικτύου από τα μέσα της δεκαετίας του 90, αξιοποιήθηκαν με βάση τη συνύπαρξη της ελεγχόμενης δημοσιογραφίας, και της κριτικής της από μια αμφίβολης ποιότητας ενημέρωση, μέσω προσωποποιημένων καταγγελιών και σκανδάλων, με ελάχιστες παρόλ’αυτά εξαιρέσεις.
Σήμερα μπορούμε να πούμε οτι βρισκόμαστε σε μια νέα εποχή από την άποψη της ζήτησης για προϊόντα ενημερωτικής και κριτικής δημοσιογραφίας. Η οικονομική και κοινωνική κρίση έχουν πολλαπλασιάσει τις ανάγκες σε όλες τις κοινωνικές τάξεις, ενώ υπάρχει ένα νέο κοινό, στις νέες γενεές κυρίως, και από την άποψη της εξοικείωσης με τις δυνατότητες μιας πολύπλευρης και διεθνούς ενημέρωσης στο διαδίκτυο. Η ενημερωτική και κριτική δημοσιογραφία, είναι με προφανή τρόπο μια ανάγκη των κινητοποιημένων πολιτών και εργαζομένων, που δεν μπορούν να βασιστούν στα ελεγχόμενα μέσα, τα οποία είναι κατά κανόνα στρατευμένα υπέρ των υπαγορευμένων από τις τράπεζες πολιτικών. Είναι μάλιστα εύκολο να διαπιστωθεί οτι οι πολλές και σοβαρές προγραμματικές ελλείψεις των κοινωνικών κινημάτων συνδυάζονται με ελλείψεις σε οτι αφορά τη συστηματική και σε βάθος ενημέρωση για τα αίτια οικονομικών και κοινωνικών αδιεξόδων στο σύνολο της κοινωνίας, ή σε τμήματά της.
Το διαδίκτυο προσφέρει τη δυνατότητα για εναλλακτικά μέσα σε πολύ χαμηλότερη τιμή. Η δημιουργία μέσων που προσφέρουν ποιοτική ειδησεογραφία και ενημέρωση είναι δυνατή, υπό την προϋπόθεση οτι ανταποκρίνονται στην υπάρχουσα ζήτηση και μπορούν να αποκτήσουν μια αναγνωρισιμότητα που εξασφαλίζει τελικά και τη βιωσιμότητα. Η γαλλική ηλεκτρονική εφημερίδα Mediapart που απασχολεί 32 επώνυμους δημοσιογράφους, χρεώνει την ετήσια συνδρομή 90 Ευρώ. Η αξιοποίηση των δυνατοτήτων που υπάρχουν για ανεξάρτητες δημοσιογραφικές πρωτοβουλίες, οι οποίες θα μπορούσαν να απασχολήσουν σε εθνικό και τοπικό επίπεδο πολλούς επαγγελματίες δημοσιογράφους, προϋποθέτει βέβαια οτι εγκατελείπεται το σημερινό πρότυπο μιας ειδησεογραφίας που εξαρτάται από πολιτικές δεσμεύσεις και από συγκεκριμένες πηγές. Και αναπτύσσεται μια ερευνητική δημοσιογραφία, ικανή να μεταφέρει τις ανάγκες της κοινωνίας και να αναζητήσει τις διεξόδους που μπορούν να τις αντιμετωπίσουν. Μια δημοσιογραφία βασισμένη σε καλύτερη γνώση των θεμάτων, της λειτουργίας των θεσμών και της πραγματικότητας των κοινωνικών χώρων.
(1) Ομιλία στην ημερίδα “Η επικοινωνία στο απόσπασμα: κρίση/παραπληροφόρηση/απολύσεις”, Τρίτη 22 Νοεμβρίου 2011.
(2) /www.inegsee.gr/ekdoseis-periodika/tetradia-tou-ine/gnosi-ergasia-kai-sullogiki-drasi.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου