Μην εμπιστεύεστε τη μεσαία τάξη!

Ο νεοφιλελευθερισμός ως καθεστώς διαχείρισης του καπιταλισμού, μπόρεσε να ενισχύσει τη συμμαχία του κεφαλαίου (μεγάλες επιχειρήσεις και βιομηχανίες, τράπεζες) με τη μεσαία τάξη, αποδυναμώνοντας οργανωτικά και οικονομικά τον κόσμο της εργασίας. Η μικρή επιχειρηματικότητα πίστεψε οτι ήρθε επιτέλους η βασιλεία του τρίπτυχου ιδιοκτησία- κέρδος- φτηνή εργασία, και οι ελεύθεροι επαγγελματίες, επιστήμονες και μισθωτοί της διοίκησης ειδαν τα εισοδήματά τους να αυξάνονται ουσιαστικά και πολλές φορές ιλλιγγιωδώς. Η μεσαία τάξη βρέθηκε στην αιχμή της ιδεολογίας, άν όχι της οικονομίας στον καπιταλισμό. Οι Duménil και Lévy (“Η κρίση του νεοφιλελευθερισμού”) θεωρούν μάλιστα οτι αυτοί που ασκούν διοίκηση είναι στην πραγματικότητα η άρχουσα τάξη, και επομένως αμείβονται αντίστοιχα. Ας σκεφτούμε μόνο οτι οι διοικητικές ιεραρχίες των “δικών μας” τραπεζών κάνουν κυριολεκτικά ότι θέλουν, μέσα σε ένα σύννεφο αδιαφάνειας ως προς τις διαχειριστικές αλλά και πολιτικές επιλογές τους.

Κίτρινα γιλέκα και CO2

Η εξέγερση των “κίτρινων γιλέκων” στη Γαλλία είναι σαν το αποτέλεσμα μιας μαθηματικής εξίσωσης. Η “φορολογία άνθρακα” αφορά πολύ περισσότερο τα κατώτερα εισοδήματα, έρχεται να προστεθεί σε μια άνιση κατανομή της φορολογίας γενικώς που ευνοεί σκανδαλωδώς τους πλούσιους, το αποτέλεσμα της φορολογίας άνθρακα κατά ένα πολύ μικρό μέρος πηγαίνει στην “οικολογική μετάβαση”. Δεν είναι επομένως με τίποτα το αποτέλεσμα της έλλειψεις κατανόησης της πλειοψηφίας των εργαζομένων σε οτι αφορά την ανάγκη μείωσης της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων, αλλά της συνειδητοποίησης του γεγονότος οτι είναι ένα προσχηματικό μέτρο που φορτώνει κι άλλα βάρη στους φτωχώτερους, ενώ η οικολογία δεν φαίνεται να ενδιαφέρει πραγματικά την κυβέρνηση.

Η εκπαίδευση σε έναν πεπερασμένο κόσμο

Κάποιοι οικολόγοι ή υποστηρικτές της αποανάπτυξης, ή καμμιά φορά ο υπουργός Περιβάλλοντος, είχαν ένα παππού στο χωριό, που φρόντιζε αν και αξιοποιούσε ένα βοσκότοπο και το παρακείμενο δάσος μαζί με τους γείτονές του, είχε το δικό του μπαξέ και ανακύκλωνε οτι περίσσευε, κάνοντας λίπασμα ή ταϊζοντας τις κότες, δεν ήταν φτωχός, δεν ήταν πλούσιος και ήξερε καλά οτι έκανε στο χώρο όπου ζούεσ εκαι εργαζόταν. Ο παππούς αυτός απέχει έτη φωτός από τον μεσοαστό των πόλεών μας, που όλοι θέλουν να καλοπιάνουν, αλλά δεν είναι ευχαριστημένος με κανένα επίπεδο κατανάλωσης, συμβάλει μεθοδικά στην κατασπατάληση φυσικών πόρων, και στην μείωση της βιοποικιλότητας, ζεί στην πολυκοσμία και τα μποτιλιαρίσματα, πιστεύοντας οτι ο διπλανός του φταίει για όλα, και αγνοώντας περίπου τα πάντα που αφορούν την επιβίωσή του σε αυτό τον πλανήτη.

Το ιταλικο πείραμα και το “Μοντέλο Σύριζα”

Το καλό με την Ιστορία είναι οτι δεν μένει στάσιμη! Η επιτυχία της λαϊκιστικής δεξιάς στην Ιταλία επιταχύνει τις εξελίξεις και θα δείξει πλέον με ένα απτό παράδειγμα με κεντρική βαρύτητα για την Ευρώπη, πώς οδηγεί αυτό το πολιτικό ρεύμα στην αποσύνθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Απέναντί του έχει την αντίθετη οδό που ακολούθησε η αριστερή κυβέρνηση στην Ελλάδα, τη διαχείριση μιας συγκρουσιακής σχέσης στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης, με φροντίδα της κοινωνίας στο μέτρο του δυνατού και με ενδείξεις πλέον ανάκαμψης της οικονομίας. Μια επιλογή που σε σημνατικό βαθμό μοιράζεται η Ελλάδα με την Πορτογαλία και την Ισπανία. Η Αριστερά με την ευρεία έννοια διατηρεί την ελπίδα μιας ενωμένης Ευρώπης. Και όταν τα μεγάλα θέματα, χρήμα, περιβάλλον, προσφυγικό, είναι διεθνή, η ευρωπαϊκή παρουσία είναι ένας αναπόφευκτα καθοριστικός παράγοντας.

Το Κλίμα βασικό πεδίο κοινωνικών συμμαχιών της Αριστεράς

Πώς αγνοήθηκε ο Γκράμσι;

Χρωστάμε στον Γκράμσι τη χρήση πολλών νέων όρων της ανατρεπτικής αριστερής σκέψης. Και ανάμεσα σε αυτούς είναι ο όρος “οργανικός διανοούμενος”. Εξηγώντας το ρόλο του οργανικού διανούμενου στην αστική κοινωνία, μας λέει μεταξύ άλλων οτι “ο καπιταλίστας επιχειρηματίας φέρνει μαζί του τον τεχνικό της βιομηχανίας, τον επιστήμονα της πολιτικής οικονομίας, τον οργανωτή μιας νέας παιδείας, ενός νέου δικαίου κλπ”. Ασχολήθηκε με αυτό το θέμα για να υποστηρίξει οτι οι διαδικασίες ανατροπής του καπιταλισμού, και η εγκαθίδρυση μιας μετα-καπιταλιστικής εξουσίας, μιας εξουσίας που θα εκφράζει την πλειοψηφία του κόσμου της εργασίας, χρειάζονται τους δικούς τους “οργανικούς διανοούμενους”. Τους ανθρώπους με τις κατάλληλες γνώσεις και ικανότητες σε οτι αφορά το σχεδιασμό των λειτουργιών της οικονομίας και της κοινωνίας, τη διοίκηση των επιλογών αυτού του σχεδιασμού, την οργάνωση των διαδικασιών νομιμοποίησης αυτών των επιλογών από εργαζόμενους και πολίτες, στο πλαίσιο της λειτουργίας των θεσμών της δημοκρατίας των παραγωγών.

Τι μαθαίνουμε από τη Βραζιλία;

Τελικά η απειλή πραγματοποιήθηκε. Στις εκλογές για τον πρόεδρο της δημοκρατίας στη Βραζιλία, ο ακροδεξιός υποψήφιος και νοσταλγός της στρατιωτικής δικτατορίας, Χαΐρ Μπολσονάρο πήρε το 55% των ψήφων. Ο υποψήφιος του Κόμματος των Εργαζομένων (ΡΤ) του Λούλα, ο Φερνάντο Χαντάντ, πήρε το 44,8%. Αυτά τα ποσοστά είναι αποτέλεσμα της κατάρρευσης της απήχησης του ΡΤ, που σύμφωνα με τον Ανδρέ Σίγκερⁱ, στενό συνεργάτη του Λούλα, έχασε από το 2013 ως τώρα τα δύο τρίτα της απήχησής του! Αυτή η εφιαλτική κατάληξη νίκη του Μπολσονάρο, θα είναι το τέλος μιας άνοιξης που ξεκίνησε με τη πρώτη θητεία του Λούλα το 2003, με το οποίο θα αλλάξει ριζικά η κοινωνία και η οικονομία της Βραζιλίας. Τι συμπεράσματα μπορούμε να βγάλουμε σε μια περίοδο κατά την οποία η σύγκρουση Αριστεράς και Ακροδεξιάς χαρακτηρίζει πλέον διεθνώς τις πολιτικές εξελίξεις;

Ταξινομώντας τα ερωτήματα για το μέλλον

Για την Αριστερά που πάλαιψε για να κερδίσει τις εκλογές και να σχηματίσει κυβέρνηση, η κατάσταση που χρειάστηκε να αντιμετωπίσει δεν ήταν ποτέ σαφώς διατυπωμένη, κι ούτε υπήρχε η περιγραφή του νέου καθεστώτος που θα επεδίωκε να εγκαθιδρύσει. Από την άλλη μεριά δεν υπήρχαν κινήματα που να έχουν διαμορφώσει ισχυρές νησίδες μιας νέας εναλλακτικής εξουσίας. Η Αριστερά εκφραζόταν με ένα σύνολο αιτημάτων και ένα σύνολο οραματικών στόχων.

Μετά τις εκλογές του Γενάρη 2015, δεν είχε μόνο να αντιμετωπίσει τις απαιτήσεις των δανειστών, αλλά και την ανάγκη διαχείρισης διαμορφωμένων πλαισίων άσκησης πολιτικής και της δημόσιας διοίκησης που τα υπηρετεί. Τον Ιούλιο του 2015 έγινε κατανοητό οτι δεν υπήρχε διαμορφωμένο σχέδιο για έξοδο από το Ευρώ, και οτι μια τέτοια επιλογή θα ήταν πολύ χειρότερη από τη συμφωνία για ένα 3ο Μνημόνιο.

Ο ΣΕΒ ως παράγοντας της κρίσης

Το πρόγραμμα του ΣΕΒ (Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών παλαιότερα, Συνδέσμου Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών τώρα) παραμένει αναλείωτο και μαχητικά νεοφιλελεύθερο: χαμηλοί μισθοί, χαμηλή φορολογία, μειωμένες επομένως δημόσιες και κοινωνικές δαπάνες, ιδιωτικοποίηση δημόσιων και κοινωνικών υπηρεσιών. Πρόκειται στην πραγματικότητα για το πρόγραμμα με το οποίο συγκρούστηκαν οι βιομήχανοι με την πρώτη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, το οποίο επέβαλαν προοδευτικά αλλά σταθερά κατά την “εκσυγχρονιστική” περίοδο, και αποτέλεσε το πλαίσιο άσκησης βιομηχανικής πολιτικής που ευθύνεται για την υπερχρέωση και για τις καταστροφικές διαστάσεις της κρίσης μετά το 2009.

Η ευκαιρία της Κοινωνικής Οικονομίας

Η πολιτική του Υπουργείου Εργασίας για την ανάπτυξη της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία για διαρθρωτικές παρεμβάσεις σχετικά με την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Πρώτη σημαντική παρέμβαση είναι η ανάπτυξη ενός τομέα της οικονομίας όπου δεν υπάρχουν ιεραρχικές και αυταρχικές σχέσεις εργασίας, αλλά οι εργαζόμενοι συμμετέχουν σε συλλογικού χαρακτήρα δομές, όπου ο καταμερισμός εργασίας και οι αμοιβές είναι ισότιμες και όλες οι αποφάσεις είναι προϊόν άμεσων δημοκρατικών διαδικασιών. Πρόκειται επομένως από έναν τομέα της οικονομίας που ξεπερνάει τις καπιταλιστικές σχέσεις, και διαμορφώνει έναν μετακαπιταλιστικό κόσμο της εργασίας, ο οποίος μπορεί να αποτελέσει έναν ισχυρό παράγοντα μεταβολής του συσχετισμού δυνάμεων προς όφελος των εργαζομένων συνολικά.

Κλιματική αλλαγή, επιστήμη και πολιτική

Οι τραγωδίες στη Μάνδρα και το Μάτι ανέδειξαν την κλιματική αλλαγή ως έναν παράγοντα που μπορεί να μετατρέψει συνηθισμένα καιρικά φαινόμενα σε αιτία πολύνεκρων καταστροφών. Στον επιστημονικό κόσμο της χώρας είναι γνωστό το σύνολο των επικίνδυνων και δαπανηρών επιπτώσεων που θα έχει στην Ελλάδα αυτή η παγκόσμια μεταβολή, αλλά αυτό δεν σημαίνει οτι ο πολιτικός κόσμος και οι κρατικοί θεσμοί έχουν ενσωματώσει αυτές τις πληροφορίες και έχουν σχεδιάσει τις κατάλληλες πολιτικές και τις αναγκαίες θεσμικές αλλαγές.

Οι 3 παγκόσμιες κρισεις και η ανάπτυξη

Όλες οι ανθρώπινες κοινωνίες πρέπει να διαχειριστούν, για να σχεδιάσουν το μέλλον τους, τρεις παγκόσμιες κρίσεις: την καλπάζουσα κλιματική αλλαγή και τις επιμέρους εκρηκτικές καταστάσεις που αφορούν την ποιότητα και τη διαθεσιμότητα φυσικών πόρων, την κρίση του διεθνούς τραπεζικού συστήματος και τη βεβαιότητα μιας νέας κατάρρευσης του χρηματοπιστωτικού αλλά και του παραγωγικού συστήματος, την προσφυγική κρίση που είναι αποτέλεσμα πολέμων αλλά και της αποτυχίας της παγκοσμιοποίησης και των συσσωρευόμενων επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.

Ποια Οικονομία της Γνώσης για τη Δίκαιη Ανάπτυξη;

Η ιδέα οτι οι επιστημονικές γνώσεις, η έρευνα και άλλες μορφές παραγωγής γνώσης μπορούν να γεννήσουν καινοτομίες, που με τη σειρά τους μπορεί να οδηγήσουν σε νέες παραγωγικές δραστηριότητες, δεν είναι καινούργια. Η νεοφιλελεύθερη στρατηγική χρησιμοποίησε για την οικονομία που εμπεριέχει τέτοιες διαδικασίες την ονομασία Οικονομία της Γνώσης, και τις συνέδεσε με την ιδιωτική επιχειρηματική δραστηριότητα, την οποία ανέδειξε σε μοναδικό παράγοντα ανανέωσης, βελτίωσης και αύξησης του παραγωγικού δυναμικού. Στην Ελλάδα ζήσαμε τρεις τουλάχιστον δεκαετίες λατρείας της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας από τις διαδοχικές κυβερνήσεις, δεκαετίες που χαρακτηριζόταν από υστέρηση των καινοτομιών, απώλεια παραγωγικού δυναμικού και εκτροπή προς τον υπέρογκο δημόσιο και ιδιωτικό δανεισμό. Θα έπρεπε επομένως να γνωρίζουμε καλά οτι η εξάρτηση των τυχών μας από μεμονωμένους, ακόμα και “καινοτόμους” επιχειρηματίες, δεν έχει τα αναμενόμενα αποτελέσματα για την οικονομία και την κοινωνία, ούτε εξάλλου οδηγεί στην αξιοποίηση των διαθέσιμων γνώσεων.

Οι καινοτομίες έχουν πολύπλευρες επιπτώσεις. Επιτρέπουν αφενός την εισχώρηση σε διεθνείς αγορές, αλλά και σε υποκατάσταση εισαγωγών, τη μείωση του κόστους παραγώμενων αγαθών ή υπηρεσιών, την ανακάλυψη νέων προϊόντων, τη διαμόρφωση νέων δημόσιων ή κοινωνικών υπηρεσιών, ή και νέων πολιτικών. Αφορούν τα προϊόντα, την τεχνολογία, την οργάνωση της παραγωγής, τις θεσμικές διαδικασίες. Ο νεοφιλελευθερισμός επιδιώκει να αξιοποιήσει τη γνώση που είναι διαθέσιμη στην κοινωνία και συνεχώς επεκτείνεται, με την έρευνα αλλά και την αύξηση του αριθμού των πτυχιούχων, για να επιτύχει το τραπεζικό ή το επιχειρηματικό κεφάλαιο υψηλή κερδοφορία. Ακόμα και καινοτομίες που παράγονται από ανεξάρτητες δομές ή μεμονωμένους επιστήμονες, καταλήγουν σε δίκτυα που ελέγχονται από μεγάλες επιχειρήσεις, όπως συμβαίνει στην παγκόσμια αγορά λογισμικού. Επίσης, η εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης μπορεί πλέον να πραγματοποιείται σε συνθήκες ανασφάλειας και μεγάλης κινητικότητας, καθώς οι επισφαλώς εργαζόμενοι διαθέτουν γνώσεις που τους επιτρέπουν να προσαρμόζονται και να καλύπτουν παραγωγικές ανάγκες σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.

Οι γνωσιακές ικανότητες της κοινωνίας είναι σήμερα μεγαλύτερες παρά ποτέ και δεν μπορούν μόνο να αξιοποιηθούν από την ιδιωτική επιχειρηματικότητα, καθώς μπορούν να καλύψουν μια ευρεία γκάμα αναγκών, με γνώσεις που υπάρχουν ή είναι δυνατό να παραχθούν. Οι γνωσιακές ικανότητες είναι αυτές που θα επιτρέψουν την εμβάθυνση της δημοκρατίας, θα διευρύνουν τις δυνατότητες εργαζομένων και πολιτών ώς προς τη λήψη αποφάσεων και τον έλεγχο των εξουσιών. Είναι η αφετηρία για τον εντοπισμό και την αξιοποίηση παραγωγικών δυνατοτήτων, και ειδικότερα για τον σχεδιασμό της αξιοποίησης της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας, σε συνδυασμό με τις δημόσιες υποδομές και τις κοινωνικές υπηρεσίες, αλλά και σε συνδυασμό με την κοινωνική επιχειρηματικότητα. Πρόκειται επίσης για το γνωσιακό κεφάλαιο και τις δυνατότητες παραγωγής νέας γνώσης που θα μας επιτρέψουν να αντιμετωπίσουμε τα ζητήματα των κοινωνικών ανισοτήτων, της υγείας του πληθυσμού, της φροντίδας του περιβάλλοντος. Είναι πλέον αναγκαίο να παραδεχτούν τα διάφορα κέντρα πολιτικής εξουσίας, οτι παρουσιάζουν σημαντικά ελλείμματα γνώσεων για θέματα κρίσιμα και επείγοντα. Η Οικονομία της Γνώσης μπορεί να επιτρέψει την απόκτηση της ικανότητας κάλυψης ουσιαστικών αναγκών και οχι απλώς την αναμονή των αμφίβολων επιπτώσεων κάποιων επιχειρηματικών πρωτοβουλιών, και αποτελεί στην πραγματικότητα προϋπόθεση για την υλοποίηση του σχεδίου της Δίκαιης Ανάπτυξης.

Το μορφωμένο και ειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό που δεν αξιοποιείται σήμερα στην Ελλάδα, αλλά και το δυναμικό που επιστρέφει λόγω της πολιτικής αύξησης των δαπανών γαι την έρευνα, θα αξιοποιηθεί σε μεγάλη κλίμακα αν γίνει αποδεκτό οτι μια Οικονομία της Γνώσης με αυτά τα χαρακτηριστικά είναι αναγκαία και εφικτή. Η απασχόληση επιστημόνων και ερευνητών είναι δυνατή για την αναγνώριση των αναγκών και την κατανόηση των προϋποθέσεων για την ικανοποίησή τους, για την μετατροπή γενικών στόχων σε υλοποιήσιμες πολιτικές, για τη συνεχή βελτίωση των συνθηκών άσκησης αυτών των πολιτικών, για την εκπαίδευση του κατάλληλου στελεχιακού δυναμικού. Αυτή είναι μια αποστολή για τους νέους που μόνο η Αριστερά μπορεί να κατανοήσει και να σχεδιάσει, προσφέροντας στους νέους ανθρώπους όχι μόνο αξιοπρεπείς συνθήκες ζωής και εργασίας, αλλά και την ικανοποίηση της δημιουργίας και της κοινωνικής προσφοράς.

Να ενισχυθεί η πρωτοπορία του Σύριζα στην Ευρώπη

Μετά τον συμβιβασμό του 2015, όταν ο Σύριζα αναγκάστηκε να αποδεχθεί ένα συντριπτικό συσχετισμό δυνάμεων στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κανένα αριστερό κόμμα στην Ευρώπη δεν φάνηκε να επεξεργάζεται ένα σχέδιο ρήξης με την ΕΕ – ένα Σχέδιο Β – ιδιαίτερα σε ότι αφορά τη διαχείριση δημοσίων χρεών, δημοσίων οικονομικών, και πόσο μάλλον τη λειτουργία των εθνικών τραπεζικών συστημάτων.

Ενώ πολλά από αυτά τα αριστερά κόμμα μετέτρεψαν την αμηχανία τους σε λίγο ή πολύ αυστηρή κριτική του Σύριζα, η ελληνική κυβέρνηση μπόρεσε, κατά τις διαπραγματεύσεις για τη διαχείριση του 3ου Μνημονίου, να κάνει σημαντικά βήματα προς την κατεύθυνση της αύξηση κοινωνικών και προνοιακών δαπανών, της εξισορρόπησης των δημοσίων οικονομικών με αναδιανομή του εισοδήματος, και της ελαφράς ανάκαμψης της οικονομικής δραστηριότητας.

Αλλά το τέλος της περιόδου των Μνημονίων, επιτρέπει όχι μόνο να υπάρξει μεγαλύτερη ανεξαρτησία σε οτι αφορά τις πολιτικές με κοινωνική βαρύτητα, αλλά και να εφαρμοστούν καινοτόμες ετερόδοξες πολιτικές σε οτι αφορά την παραγωγική ανασυγκρότηση και την ανάπτυξη. Η σημερινή προσέγγιση των αναπτυξιακών πολιτικών παραμένει εγκλωβισμένη στην εξάρτηση από τις προθέσεις και τις πρωτοβουλίες μεμονωμένων ιδιωτών επενδυτών, ξένων ή ελλήνων, που ήδη φαίνεται οτι δεν έχει παρά περιορισμένα αποτελέσματα, και κινδυνεύει να θέσει σε κίνδυνο τις μακροοικονομικές ισορροπίες, αλλά και τις κοινωνικές πολιτικές.

Η εφαρμογή ετερόδοξων αναπτυξιακών πολιτικών αποτελεί έναν αναγκαίο προσανατολισμό, που όχι μόνο μπορεί να έχει ουσιαστικά αποτελέσματα για την παραγωγή, καθώς και για την περιβαλλοντική και κοινωνική στρατηγική, αλλά και να γίνει αποδεκτός ακόμα και απο τις “αγορές”, από τη στιγμή που θα οδηγήσει σε σταθεροποίηση των μακροοικονομικών μεγεθών. Επίσης είναι ο προσανατολισμός που θα καθιερώσει την πρωτοποριακή θέση του Σύριζα στο πλαισίο της Ευρωπαϊκής Αριστεράς.

Οι ετερόδοξες πολιτικές είναι αυτές που μέσω της ουσιαστικής αντιμετώπισης των περιβαλλοντικών ζητημάτων, της ριζικής καταπολέμησης των κοινωνικών ανισοτήτων, μέσω της μαζικής εμπλοκής εργατικών και λαϊκών στρωμάτων στην παραγωγή, μέσω της προτεραιότητας στις εξισωτικές κοινωνικές υπηρεσίες, και μέσω του αποφασιστικού ρόλου του δημοκρατικού σχεδιασμού και του δημοσίου τομέα στις πολιτικές ανασυγκρότησης, μπορούν να βγάλουν τις ευρωπαϊκές κοινωνίες από τον επικίνδυνο κατήφορο ενός παρακμάζοντος καπιταλισμού.

Η ανησυχία σχετικά με τις περιβαλλοντικές καταστροφές που επαναλαμβάνονται στην Ελλάδα και την Ευρώπη, και ενώ είναι εδώ και πολλά χρόνια γνωστές οι προβλέψεις για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, πρέπει να οδηγήσει σε περιεκτικές στρατηγικές, τόσο για τη συγκράτηση της κλιματικής αλλαγής, όσο και για την αντιμετώπισή της. Είναι πλέον ορατό οτι έχουμε εισέλθει σε μια περιόδο κατά την οποία οι επιπτώσεις αυτές θα παρουσιάζουν ένα όλο και μεγαλύτερο κόστος για τον πληθυσμό. Έχει πλέον αποδειχθεί οτι οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές δεν καταλήγουν στη αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος και αντίθετα το επιδεινώνουν. Μια εναλλακτική προσέγγιση είναι αναγκαία και έχει τη δυνατότητα να συσπειρώσει πλατιά λαϊκά στρώματα αν πείσει για την αποτελεσματικότητά της, και θα είναι αποτελεσματική αν είναι πανευρωπαϊκή.

Ο σχεδιασμός της παραγωγικής ανασυγκρότησης, η δραστική μείωση των ανισοτήτων, η επιδίωξη του ελέγχου της δημιουργίας και κυκλοφορίας του χρήματος, είναι πολιτικοί στόχοι που ακόμα κι αν εδραιωθούν τμηματικά αλλά παραδειγματικά, μπορούν να ανοίξουν δρόμους για την Αριστερά και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, να βοηθήσουν στο να φανεί η σημασία και η αποτελεσματικότητα πολιτικών που φροντίζουν πραγματικά την πλειοψηφία του πληθυσμού, και ξεπερνούν τα διλήμματα του νεοφιλελευθερισμού, ή τα διλήμματα της αποκλειστικής εξάρτησης από τις υποτιθέμενες αρετές της επιχειρηματικότητας.

Το στάδιο της κοινωνικής πολιτικής ως αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης, και το στάδιο της επέκτασης των δικαιωμάτων για όσους εργάζονται, πρέπει να ξεπεραστούν, και να αμφισβητήσουμε μια κοινωνία έντονα ιεραρχημένη, όπου τα κυρίαρχα οράματα είναι αυτά που κουβαλάνε από παλιά κάποια μεσαία κοινωνικά στρώματα. Είναι πλέον καιρός να προσφερθούν στο “πλήθος” των εργαζομένων και ανέργων, δυνατότητες αξιοπρεπούς εργασίας, πολυδιάστατες κοινωνικές και δημόσιες υπηρεσίες, και ευρείες δυνατότητες συμμετοχής στο σχεδιασμό και την υλοποίηση μιας παραδειγματικής αναβάθμισης της παραγωγής.

Έχει μέλλον ο αριστερός λαϊκισμός;

Έχει αναγνωριστεί οτι ο λεγόμενος αριστερός λαϊκισμός, αποτελεί τη μοναδική σχεδόν μορφή που μπορεί να πάρει η πολιτική έκφραση της αντίθεσης στις πολιτικές και οικονομικές ελίτ, αλλά και της πολιτικής έκφρασης στόχων όπως μια αυθεντική δημοκρατία, η κοινωνική δικαιοσύνη και η ισότητα. Ο δεξιός λαϊκισμός είναι άλλο πράγμα καθώς έχει στενές σχέσεις με τις ελίτ, και δεν αποφεύγει τη βαρβαρότητα του ρατσισμού και του εθνικισμού.

Τι επιδιώκουμε με την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία;

Για τη χάραξη πολιτικών σε οποιονδήποτε τομέα έχει σχέση με την παραγωγική δραστηριότητα, πρέπει να αποτελεί αφετηρία η διαπίστωση οτι η ελληνική οικονομία γνώρισε μια κατάρρευση του δυναμικού της και οτι οι παραγωγικές της δυνατότητες πρέπει να ανοικοδομηθούν. Η κατάρρευση αυτή, δεν σημαίνει μόνο οτι χάθηκε παραγωγικό δυναμικό και θέσεις εργασίας σε πρωτόγνωρη κλίμακα σε περίοδο ειρήνης, αλλά και οτι το παραγωγικό κεφάλαιο συρρικνώθηκε δραματικά, και επιπλέον οτι δεν υπάρχει μια αστική τάξη με ένα σχέδιο για την ανασυγκρότηση της οικονομίας, ούτε για την ανασυγκρότηση ενός κοινωνικού θεσμικού πλαισίου.

Ανάπτυξη και Αριστερή Στρατηγική: νέα αναγκαία βήματα

Δεν αρνείται κανείς τις επιτυχίες της κυβέρνησης, τόσο σχετικά με την ολοκλήρωση του τρίτου μνημονίου, όσο και στο διπλωματικό επίπεδο, αν επισημάνει οτι χρειάζεται να επαναπροσδιοριστεί η Αναπτυξιακή Στρατηγική. Για να αξιολογηθεί βέβαια η πορεία της κυβέρνησης της Αριστεράς στην Ελλάδα, πρέπει να ξεκινήσει κανείς απο τα τεράστια εμπόδια που αντιμετώπισε. Τη δυνατότητα αφενός των δανειστών να ασκήσουν ανυπέρβλητες πιέσεις απέναντι σε μια κυβέρνηση, αλλά και μια Αριστερά, που δεν είχε στη διάθεσή της, ούτε μπορούσε να επεξεργαστεί, έναν διαφορετικό προσανατολισμό, πέρα από ένα συμβιβασμό. Στη συνέχεια βρέθηκε αντιμέτωπη η κυβέρνηση αυτή, όχι μόνο με τις δραματικές επιπτώσεις των δύο μνημονίων αλλά και με τα κατάλοιπα των διαχειρίσεων του παρελθόντος: ένα τοπίο σε όλη τη χώρα ανολοκλήρωτων και πολλές φορές άχρηστων έργων, ένα πλήθος καταστροφών του φυσικού περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων, ένα θεσμικό πλαίσιο σημαδεμένο από το γενικευμένο πελατειακό σύστημα, μια διοίκηση διαβρωμένη από συμφέροντα και νησίδες κορπορατισμών. Αυτά τα εμπόδια, ήταν και παραμένουν ισχυρά μέτωπα αντίστασης του παλαιού καθεστώτος, που για να αντιμετωπιστούν χρειάζεται χρόνος, εφευρετικότητα και σκληρή κάθε φορά μάχη σε πολλά μέτωπα. Πρόκειται εξάλλου για προβλήματα που θα βρεί μπροστά της οποιαδήποτε Αριστερή κυβέρνηση σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χώρα.