Κλιματική αλλαγή, επιστήμη και πολιτική

Οι τραγωδίες στη Μάνδρα και το Μάτι ανέδειξαν την κλιματική αλλαγή ως έναν παράγοντα που μπορεί να μετατρέψει συνηθισμένα καιρικά φαινόμενα σε αιτία πολύνεκρων καταστροφών. Στον επιστημονικό κόσμο της χώρας είναι γνωστό το σύνολο των επικίνδυνων και δαπανηρών επιπτώσεων που θα έχει στην Ελλάδα αυτή η παγκόσμια μεταβολή, αλλά αυτό δεν σημαίνει οτι ο πολιτικός κόσμος και οι κρατικοί θεσμοί έχουν ενσωματώσει αυτές τις πληροφορίες και έχουν σχεδιάσει τις κατάλληλες πολιτικές και τις αναγκαίες θεσμικές αλλαγές.

Το βασικό ντοκουμέντο που διαθέτουμε ειναι η σχετική έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος, με συντονιστή τον Χρήστο Ζερεφό, Ομότιμο Καθηγητή του ΕΚΠΑ και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, που εκδόθηκε το 2011, η οποία παρουσιάζει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής σε όλες τις πλευρές της οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Εκτιμώντας συγχρόνως το κόστος άμβλυνσης και αντιμετώπισης αυτής της εξέλιξης, με βάση διαφορετικές υποθέσεις και σενάρια. Πρόκειται για ένα έργο το οποίο έχει κινητοποιήσει έναν εντυπωσιακό αριθμό ελλήνων επιστημόνων.

Σύμφωνα με τις συνολικές εκτιμήσεις αυτής της έκθεσης, το κόστος για την εθνική οικονομία της κλιματικής αλλαγής μπορεί να φθάσει, από τώρα ως το τέλος του αιώνα, τα 5,5 ως 8,5 Δις Ευρώ ετησίως κατά μέσο όρο. Πρόκειται για μεγάλα ποσά τα οποία προβλέπεται να ξεκινήσουν από μικρότερα μεγέθη για να ακολουθήσουν ανοδική πορεία, λόγω της συρρίκνωσης παραγωγικών δυνατοτήτων, της μείωσης φυσικών πόρων, αλλά και της καταστροφής υποδομών όπως και της αχρήστευσης οικιστικών ζωνών.

Για την αντιμετώπιση των προβλεπόμενων εξελίξεων και επομένως για τη δραστική μείωση του κόστους για την οικονομία και την κοινωνία, αναδεικνύονται κατά τομείς δραστηριοτήτων σημαντικές αναγκαίες παρεμβάσεις. Για το κορυφαίο ζήτημα των υδάτων, υπάρχει ανάγκη μείωσης της κατανάλωσης για την εξοικονόμηση πόρων, εκτέλεσης νέων έργων για την άρδευση και την ύδρευση, αξιοποίησης των δυνατοτήτων επαναχρησιμοποίησης υδάτων, και συνολικά χρειάζεται επεξεργασία ενός εθνικού χωροταξικού σχεδίου, ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες και να περιορίζονται οι σπατάλες. Σε οτι αφορά τη γεωργική παραγωγή, επισημαίνεται η ανάγκη αντιμετώπισης της ερημοποίησης, επανεξέτασης των χρονοδιαγραμμάτων των καλλιεργειών, αξιοποίησης νέων ποικιλιών, αύξησης της παραγωγικότητας όπου είναι δυνατόν, καλύτερης αξιοποίησης των διαθέσιμων υδάτων, και εισαγωγής νέων τεχνολογιών.

Στον τομέα των μεταφορών είναι αναγκαίος ο περιορισμός των οδικών μεταφορών προς όφελος του σιδηροδρόμου και της ναυτιλίας, όπως και ένας νέος σχεδιασμός των υποδομών. Άλλος τομέας όπου μπορεί να γίνουν μεγάλες αλλαγές με στόχο τη μείωση του κόστους, είναι τα κτίρια και το αστικό περιβάλλον ευρύτερα, όπου πρέπει να αντιμετωπιστούν οι αυξητικές τάσεις της θερμοκρασίας. Οι κίνδυνοι πυρκαγιάς σε δάση, αγροτικές περιοχές και τουριστικές περιοχές, θα αυξηθούν επίσης. Αισθητές αναμένεται να είναι και οι επιπτώσεις για την υγεία λόγω της ανόδου των θερμοκρασιών, και των νέων ασθενειών.

Διαπιστώνεται επομένως οτι οι παρεμβάσεις στην οικονομία, τις υποδομές και τις υπηρεσίες, παρεμβάσεις για την εξοικονόμηση πόρων, αλλά και για την αύξηση της παραγωγής και τη βελτίωση των προσφερόμενων υπηρεσιών, έχουν ταυτοχρόνως οριζόντιο χαρακτήρα, ενώ μόνο με το συνδυασμό τέτοιων παρεμβάσεων μπορεί να υπάρξουν ουσιαστικά αποτελέσματα. Ο σχεδιασμός πρέπει να είναι ταυτοχρόνως τοπικός και εθνικός, να αφορά ταυτοχρόνως την προστασία φυσικών πόρων, την παραγωγή, αλλά και τις υπηρεσίες, δημόσιες και κοινωνικές, να αξιοποιεί επομένως καινοτομίες, όχι μόνο στον τεχνολογικό τομέα, αλλά και στην οργάνωση της οικονομίας, και τη λειτουργία των θεσμών, αντιπροσωπευτικών και διοικητικών.

Έχουμε στη διάθεσή μας ένα αξιόλογο και πολυπληθές επιστημονικό δυναμικό, στον κόσμο αλλά και στην Ελλάδα ειδικότερα, το γνωσιακό κεφάλαιο στον τομέα του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής είναι σήμερα εκτεταμένο και αξιόπιστο, ώστε να είναι δυνατος ο σχεδιασμός όχι μόνο των προσπαθειών άμβλυνσης της κλιματικής αλλαγής, αλλά και της αντιμετώπισης των επιπτώσεών της. Η επιστημονική γνώση και ανάλυση, εκτός από το να αναδεικνύει προβλήματα και να υποδεικνύει κατευθύνσεις λύσεων, μπορεί να περάσει στην παρουσίαση συνδυασμένων ενεργειών, στην αξιολόγηση των εφαρμοζόμενων πολιτικών, και στην επεξεργασία και βελτίωση των εργαλείων πολιτικής και των γνώσεων του στελεχικού δυναμικού. Μια τέτοια εξέλιξη πρέπει να βασιστεί στη συστηματική ενημέρωση πολιτών, επιχειρηματιών, επαγγελματιών και εργαζομένων, μέσω της οποίας η επεξεργασία και υλοποίηση των κατάλληλων πολιτικών μπορεί να αποκτήσει την κατάλληλη δημοκρατική νομιμοποίηση.