Το ιταλικο πείραμα και το “Μοντέλο Σύριζα”

Το καλό με την Ιστορία είναι οτι δεν μένει στάσιμη! Η επιτυχία της λαϊκιστικής δεξιάς στην Ιταλία επιταχύνει τις εξελίξεις και θα δείξει πλέον με ένα απτό παράδειγμα με κεντρική βαρύτητα για την Ευρώπη, πώς οδηγεί αυτό το πολιτικό ρεύμα στην αποσύνθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Απέναντί του έχει την αντίθετη οδό που ακολούθησε η αριστερή κυβέρνηση στην Ελλάδα, τη διαχείριση μιας συγκρουσιακής σχέσης στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης, με φροντίδα της κοινωνίας στο μέτρο του δυνατού και με ενδείξεις πλέον ανάκαμψης της οικονομίας. Μια επιλογή που σε σημνατικό βαθμό μοιράζεται η Ελλάδα με την Πορτογαλία και την Ισπανία. Η Αριστερά με την ευρεία έννοια διατηρεί την ελπίδα μιας ενωμένης Ευρώπης. Και όταν τα μεγάλα θέματα, χρήμα, περιβάλλον, προσφυγικό, είναι διεθνή, η ευρωπαϊκή παρουσία είναι ένας αναπόφευκτα καθοριστικός παράγοντας.

Αυτές οι εξελίξεις οφείλονται στην λεγόμενη “κρίση της Ευρώ”, που είναι πιό συγκεκριμένα μια κρίση του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος, και μια πολύμορφη κρίση ανταγωνιστικότητας των εθνικών οικονομιών. Δεν έχουμε μόνο ένα έλλειμμα ευρωπαϊκών πολιτικών, αλλά την προσαρμογή των ευρωπαϊκών πολιτικών στην κυριαρχία των τραπεζών, οι οποίες δεν σώζονται απλώς από την κρίση, αλλά την τροφοδοτούν για να εξασφαλίσουν την κερδοφορία τους. Αυτό συνέβει στην Ελλάδα, αυτή είναι η επιλογή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ιταλία, από το Νοέμβριο του 2011 που διώχθηκε ο Μπερλουσκόνι. Η ιταλική κυβέρνηση δεν είναι μόνο αντιμέτωπη με την Κομισιόν σε οτι αφορά το δημόσιο έλλειμμα, με το οποίο ελπίζει να δώσει ώθηση στην οικονομία, αλλά και με τις δικές της αντιφάσεις, καθώς επιδιώκει να συνδυάσει αμήχανα αύξηση δημοσίων και κοινωνικών δαπανών με την εγκαθίδρυση ενός flat tax (ίδιο ποσοστό φορολογίας για όλους) που θα συγκρατήσει τα δημόσια έσοδα.

Η Κομισιόν δεν θέλει να καταλάβει, και οι αριστερές κυβερνήσεις αργούν να καταλάβουν, οτι ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός δεν έχει μια στιγμιαία επίδραση στην οικονομία, αλλά οτι έχει οδηγήσει το παραγωγικό δυναμικό και τους κοινωνικούς θεσμούς σε μια μακροχρόνια φθορά. Στην Ελλάδα και την Ιταλία, η κρίση υπερχρέωσης συνυπάρχει θεαματικά με τις δύο αυτές διαστάσεις της οικονομικής κρίσης. Αυτό σημαίνει οτι το διαρθρωτικό έλλειμμα σε επίπεδο παραγωγικού δυναμικού έχει βάθος που δεν αντιμετωπίζεται με μια “επανεκκίνηση” της οικονομίας, σημαίνει δηλαδή οτι πρέπει να υπάρξει συνδυασμός επιλογών που ανασυγκροτούν την οικονομία, τόσο με ορίζοντα τη διεθνή αγορά, όσο και με κριτήρια την συνοχή της εθνικής παραγωγικής δομής. Σε οτι αφορά το τραπεζικό σύστημα και τη δημιουργία χρήματος, οι πολιτικές προσπάθειες μεταρρύθμισης του ευρωπαϊκού συστήματος, πρέπει να συνυπάρξουν με την επιλογή νέων μέσων πληρωμών σε τοπικό, περιφερειακό ή εθνικό επίπεδο. Το σύστημα χρηματοδότησης της οικονομίας πρέπει να οδηγηθεί σε ενιαία προσέγγιση των επενδύσεων σε υποδομές και κοινωνικούς θεσμούς, και των ενισχύσεων παραγωγικών δραστηριοτήτων, με πρωτοβουλίες δημοκρατικού σχεδιασμού όπου είναι αναγκαίο και δυνατό.

Το “Μοντέλο Σύριζα” αποτέλεσε μια πολύτιμη αν και οδυνηρή μεταβατική μορφή αντίστασης στη διαλυτική δυναμική της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην οποία οδηγεί ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός. Μας επέτρεψε να αποφύγουμε μια πλήρη κατάρρευση, που δεν είναι προφανές οτι θα αποφύγει η Ιταλία. Χρειάζεται όμως το μοντέλο αυτό να ωριμάσει. Να ξεπεράσει τους κοινούς τόπους ενός ξαναζεσταμένου κευνσανισμού και μιας πραγματικά παράδοξης πίστης στις αρετές της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας, να εισάγει πρακτικές σχεδιασμού της οικονομίας, και θεσμικές καινοτομίες, τόσο στον τομέα της παραγωγικής ανασυγκρότησης, όσο και στον τομέα της ενεργοποίησης των λαϊκών παραγωγικών δυνάμεων. Να οικοδομήσει δημιουργικές συμμαχίες λαϊκών τάξεων, πέρα από τις πολιτικές πρόνοιας, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Να ακολουθήσει την πορεία, που έχει ήδη ξεκινήσει, προς την παρέμβαση των αριστερών δυνάμεων στο επίπεδο των ευρωπαϊκών θεσμών και πολιτικών.