Η ευκαιρία της Κοινωνικής Οικονομίας

Η πολιτική του Υπουργείου Εργασίας για την ανάπτυξη της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία για διαρθρωτικές παρεμβάσεις σχετικά με την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Πρώτη σημαντική παρέμβαση είναι η ανάπτυξη ενός τομέα της οικονομίας όπου δεν υπάρχουν ιεραρχικές και αυταρχικές σχέσεις εργασίας, αλλά οι εργαζόμενοι συμμετέχουν σε συλλογικού χαρακτήρα δομές, όπου ο καταμερισμός εργασίας και οι αμοιβές είναι ισότιμες και όλες οι αποφάσεις είναι προϊόν άμεσων δημοκρατικών διαδικασιών. Πρόκειται επομένως από έναν τομέα της οικονομίας που ξεπερνάει τις καπιταλιστικές σχέσεις, και διαμορφώνει έναν μετακαπιταλιστικό κόσμο της εργασίας, ο οποίος μπορεί να αποτελέσει έναν ισχυρό παράγοντα μεταβολής του συσχετισμού δυνάμεων προς όφελος των εργαζομένων συνολικά.

Από την άλλη μεριά η πολιτική αυτή εγκαινιάζει ένα νέο θεσμικό πλαίσιο υποστήριξης της παραγωγικής δραστηριότητας, με τη δημιουργία των κατάλληλων δομών σε κάθε περιφέρεια της χώρας, που θα προσφέρουν υπηρεσίες πληροφόρησης σχετικά με τις δυνατότητες ανάπτυξης των δραστηριοτήτων, αλλά θα προσφέρουν επίσης υπηρεσίες συμβουλευτικής στα νέα ή και υφιστάμενα εγχειρήματα. Πρόκειται για μια θεσμική αλλαγή η οποία θα έπρεπε να ενσωματωθεί και σε πολιτικές υποστήριξης των μικρών και μεσαίων ιδιωτικών επιχειρήσεων, όπως και στο αγροτικό τομέα για μεμονωμένες ή συνεταιριστικές δραστηριότητες.

Η υπαρκτή εμπειρία σχετικά με την υποστήριξη κοινωνικών επιχειρήσεων, οικογενειακών ή αγροτικών επιχειρήσεων, η εμπειρία κάποιων Αναπτυξιακών Εταιρειών, μας διδάσκει οτι όλες αυτές οι κατηγορίες επιχειρήσεων δεν μπορούν κατά κανόνα να βασιστούν στις γνώσεις που έχουν αυτοί οι οποίοι ξεκινούν μια παραγωγική δραστηριότητα, και χρειάζονται ενημέρωση και υποστήριξη όχι μόνο για το υπάρχον νομικό πλαίσιο αλλά και για γνώσεις και επιλογές που μπορούν να εξασφαλίσουν τη βιωσιμότητα των εγχειρημάτων.

Ως το τέλος του 2018, θα προκηρυχθούν δύο δράσεις για την άμεση επιχορήγηση υφιστάμενων φορέων ΚΑΛΟ, και για την επιχορήγηση νέων φορέων. Στη συνέχεια θα συσταθεί Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας, ως νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, εποπτευόμενο από το Υπουργείο Εργασίας, το οποίο θα παραχωρεί δάνεια στους φορείς ΚΑΛΟ. Οι δομές υποστήριξης πρέπει να παίξουν καθοριστικό ρόλο σχετικά με την αναζήτηση επιχορηγήσεων και χρηματοδοτήσεων.

Ενα μεγάλο έλλειμμα που αφορά στην Ελλάδα όλες τις πολιτικές υποστήριξης επιχειρηματικών εγχειρημάτων, ακόμα και των κοινωνικών επιχειρήσεων, είναι η απουσία σε περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο αναπτυξιακών σχεδίων τα οποία περιέχουν κατευθύνσεις βιώσιμης ανάπτυξης συγκεκριμένων παραγωγικών δραστηριοτήτων και υπηρεσιών. Σε όλους τους κλάδους της οικονομίας υπάρχουν ανάγκες πρόσθεσης νέων δραστηριοτήτων, ανανέωσης άλλων και δημιουργίας επίσης νέων κλάδων. Στην πραγματικότητα τέτοιες ανανεωτικές τάσεις σπάνια είναι το αποτέλεσμα πρωτοβουλιών μεμονωμένων εγχειρημάτων, και είναι συνάρτηση πολλών άλλων παραγόντων, όπως οι υποδομές, η έρευνα, οι δικτυώσεις και η πρόσβαση σε εγχώριες ή εξωτερικές αγορές.

Η αύξηση της παραγωγής και της απασχόλησης, μετά την κατάρρευση της οικονομίας και ενώ παραμένουμε σε ένα περιβάλλον περιοριστικό από την άποψη της δημόσιας και της ιδιωτικής κατανάλωσης, και σχετικά στάσιμο ως προς τους ρυθμούς μεγέθυνσης στην Ευρώπη, πρέπει να εξαρτηθεί κυρίως από την κατάκτηση ειδικών εξωτερικών αγορών και από την υποκατάσταση εισαγωγών. Είναι λίγοι οι επιχειρηματίες ή και τα κοινωνικά εγχειρήματα που μπορούν από μόνοι τους να αξιοποιήσουν τέτοιες δυνατότητες. Η επεξεργασία σχεδίων τοπικών ή περιφερειακών που να επιλέγουν κατευθύνσεις ανάπτυξης, τα αναδεικνύουν προϋποθέσεις και να δίνουν επομένως τη δυνατότητα στις δομές υποστήριξης να συμβουλεύουν τα επιχειρηματικά εγχειρήματα, είναι μια αναγκαιότητα που πρέπει να γίνει κατανοητή.

Το νέο θεσμικό πλαίσιο που διαμορφώνεται για την στήριξη της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, βρίσκεται πολύ κοντά στη δυνατότητα υλοποίησης ενός τέτοιου προσανατολισμού. Και τα στελέχη των περιφερειακών δομών υποστήριξης θα βρεθούν αργά ή γρήγορα μπροστά στην ανάγκη να δώσουν απαντήσεις σε ότι αφορά τις αναπτυξιακές προοπτικές της κάθε περιοχής. Πιό συγκεκριμένα, υπάρχουν διαθέσιμοι πόροι για να αναλάβουν τοπικά ακαδημαϊκά ή πανεπιστημιακά ιδρύματα την επεξεργασία αναπτυξιακών σχεδίων, και στη συνέχεια, σε συνεργασία με τις δομές υποστήριξης, να συμβάλουν στην αποφασιστική αναβάθμιση των γνώσεων σε τοπικό επίπεδο σχετικά με την παραγωγική αναβάθμιση που είναι σήμερα απαραίτητη.