Αριστερά και κλιματική κρίση

Εδώ και μια εικοσαετία περίπου έφθασε σε ένα ευρύ κοινό η συζήτηση για την κλιματική αλλαγή. Και η έκθεση Stern (2005), αποτέλεσε μια προσπάθεια να υπολογιστεί το κόστος της αντιμετώπισής της. Κατά την περίοδο αυτή οι αρνητές της εξέλιξης αυτής είχαν ισοδύναμη πρόσβαση στα μέσα ενημέρωσης παντού, σε σύγκριση με τους υποστηρικτές της πραγματικότητας του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής.

Τα τελευταία χρόνια άρχισαν να πολλαπλασιάζονται τα συμβάντα που επιβεβαιώνουν οτι η άνοδος της μέσης θερμοκρασίας στον πλανήτη έχει ορατές επιπτώσεις που είναι σε μεγάλο βαθμό απρόβλεπτες, επικίνδυνες αλλά και δαπανηρές.

Λόγω αυτών των εξελίξεων έχουν πολλαπλασιαστεί οι αποφάσεις και δηλώσεις σε κυβερνητικό επίπεδο, οι διακρατικές συμφωνίες και οι τοποθετήσεις διεθνών οργανισμών πέρα από ΟΗΕ φυσικά, που αποτελεί, μέσω της IPCC, την πηγή των έγκυρων ερευνών και αναλύσεων σχετικά με τη δυναμική της κλιματικής αλλαγής. Η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών της Βασιλείας (η κεντρική τράπεζα των κεντρικών τραπεζών), δημοσίευσε τον περασμένο μήνα μια έκθεση με τίτλο The Green Swan, ο Πράσινος Κύκνος, όπου καλεί τις εθνικές κεντρικές τράπεζες να συνεργαστούν με άλλους θεσμούς για να αντιμετωπιστεί η προοπτική του πολλαπλασιασμού συμβάντων ξαφνικών, επικίνδυνων, ανεξήγητων εκ πρώτης όψεως, συμβάντων που είναι συνάρτηση πολλαπλών παραγόντων. (μετά την κρίση του 2007 χαρακτηρίστηκαν Μαύρος Κύκνος αντίστοιχα συμβάντα στον χρηματοπιστωτικό τομέα). Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα φαίνεται να απαντάει άμεσα σε αυτή την έκκλιση, και η νέα πρόεδρός της υπόσχεται οτι θα εμπλακεί και η ΕΚΤ στη μάχη για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Οι αποφάσεις που λαμβάνονται όμως από κρατικές ή διακρατικές οντότητες δεν πείθουν για την αποτελεσματικότητά τους. Ο Ian Angus, μέλος της διεθνούς ομάδας των οικοσοσιαλιστών (στην οποία ανήκει και ο φίλος μας Μικαέλ Λεβί) μας ενημερώνει οτι σύμφωνα με έγκυρες εκτιμήσεις, αν τηρηθούν οι δεσμεύσεις της συμφωνίας του Παρισιού (2015), η πιθανότητα να ξεπεράσει η άνοδος της θερμοκρασίας τους 2 βαθμούς είναι 90%, και αναφέρει οτι ο διάσημος κλιματολόγος James Hansen χαρακτήρισε αυτή τη συμφωνία “μια κωμωδία, ένα άδειο πουκάμισο”.

Το Green New Deal της ευρωπαϊκής Επιτροπής υπόσχεται οτι θα δαπανηθούν 1000 δισ. Ευρώ σε 10 χρόνια για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Μετά την κρίση του 2008 δόθηκαν όμως 4600 δισ Ευρώ για την υποστήριξη των ευρωπαϊκών τραπεζών, και με βάση τη νέα πράσινη συμφωνία, από τον κοινοτικό προϋπολογισμό θα δοθούν μόνο 7,5 δισ και τα υπόλοιπα θα προέλθουν από ιδιωτικά κεφάλαια που αναμένεται να κινητοποιηθούν.

Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης έχει δύο πλευρές. Η μια είναι η συγκράτηση και εκμηδένιση σε σύντομο χρόνικό διάστημα των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και των άλλων αερίων του θερμοκηπείου, ώστε να σταθεροποιηθεί στους 1,5 βαθμούς η άνοδος της μέσης θερμοκρασίας, με δράσεις που είναι κατά κανόνα επείγουσες και διαρθρωτικού χαρακτήρα, και η άλλη πλευρά είναι η προστασία των πληθυσμών από τις επιπτώσεις που θα έχει, έτσι κι αλλιώς, αυτή η μεταβολή: επιπτώσεις προβλέψιμες και ορατές σε διάρκεια (άνοδος της επιφάνειας της θάλασσας), και επιπτώσεις από ξαφνικά και απρόβλεπτα συμβάντα.

Έχουμε στην Ελλάδα πολλά θέματα που αφορούν και τις δύο πλευρές της αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης. Η πορεία προς την μεταλιγνιτική εποχή στη Δυτική Μακεδονία και την Πελοπόννησο, και η συνέχιση της εγκατάστασης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, απαιτούν για διαφορετικούς λόγους έναν καλύτερο σχεδιασμό. Οι καταστροφές στη Μάντρα και το Μάτι (με την ευρύτερη έννοια στο Δήμο Μαραθώνα), δεν έχουν ακόμα αντιμετωπιστεί με έναν ολοκληρωμένο και αποτελεσματικό τρόπο.

Η δημιουργία ομάδων και δομών σχεδιασμού είναι απαραίτητη για την οργάνωση αναδιαρθρώσεων της παραγωγής και της απασχόλησης, για την πρόβλεψη απειλών από καιρικά φαινόμενα, για τη δυνατότητα αντιμετώπισης με ολοκληρωμένο τρόπο των επιπτώσεων τοπικών καταστροφών. Για την επιλογή στόχων και χρονοδιαγραμμάτων, για την κατανόηση του συνόλου των παραγόντων που επηρεάζουν μια αναδιάρθρωση και μια διαδικασία αποκατάστασης. Επίσης για τον αποτελεσματικό συντονισμό δράσεων σε τοπικό επίπεδο.

Αλλά η λογική του σχεδιασμού πρέπει να υιοθετηθεί ευρύτερα. Οι αναδιαρθρώσεις της παραγωγής, σημαίνουν αναγκαστικά τη μεταφορά απασχόλησης σε άλλους κλάδους. Αυτό σημαίνει οτι πρέπει να είναι δυνατή η αύξηση της παραγωγής σε αυτούς τους κλάδους, αλλά και να υπάρχουν οι κατάλληλες υποδομές και εισροές από άλλους τομείς. Στην Πελοπόννησο για παράδειγμα όπου η αγροτική παραγωγή μπορεί να απορροφήσει ένα μέρος της απασχόλησης που θα μειωθεί κατά την μετάβαση στην μεταλιγνιτική εποχή, πρέπει να αντιμετωπιστεί η έλλειψη διαθεσιμότητας υδάτων για άρδευση.

Η καταστροφή στο Μάτι, δεν έπρεπε μόνο να αντιμετωπιστεί με την αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος και τον χωροταξικό επανασχεδιασμό, αλλά και με την φροντίδα της παραγωγικής και επιχειρηματικής δραστηριότητας στην ευρύτερη περιοχή, που έχει πληγεί λόγω της μείωσης του μόνιμου και παραθεριστικού πληθυσμού, καθώς και των τουριστικών ροών. Δεν υιοθετήθηκε όμως μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της αποκατάστασης, ούτε έγινε κατανοητή η ανάγκη της ανάληψης των κατάλληλων θεσμικών πρωτοβουλιών.

Η Αριστερά πρέπει να αποκτήσει τη δυνατότητα της πλήρους κατανόησης της σημασίας που έχουν για το προσεχές μέλλον οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, της επεξεργασίας των στρατηγικών στόχων που προκύπτουν, να περιγράψει και στη συνέχεια να έχει τη δυνατότητα να διαμορφώσει το θεσμικό πλαίσιο που θα επιτρέψει το σχεδιασμό των κατάλληλων ενεργειών, και να αξιοποιήσει όπως και να διαμορφώσει το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό. Πρέπει δηλαδή να οικοδομήσει ένα εντελώς νέο καθεστώς, που απορρίπτει πλήρως τη μέθοδο της αποσπασματικής επιλογής πολιτικών και παρεμβάσεων του δημόσιου τομέα, την οποία έχουμε κληρονομήσει από το πελατειακό σύστημα.

Οι αποφάσεις που λαμβάνονται απο διακρατικούς οργανισμούς σχετικά με την κλιματική κρίση, επιδιώκουν στην πραγματικότητα να διατηρήσουν το νεοφιλελεύθερο σύστημα και την κυριαρχία του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος, επαναλαμβάνοντας την προσέγγιση που επέλεξαν μετά την οικονομική κρίση του 2008. Η κλιματική και περιβαλλοντική κρίση ευρύτερα είναι δυναμικές που συμπληρώνουν τον ολοκληρωμένο χαρακτήρα που έχει η παρακμή του καπιταλιστικού συστήματος, και αναδεικνύουν την ανάγκη να υιοθετηθούν νέες μέθοδοι οι οποίες να βασίζονται στο σχεδιασμό στόχων υπεράσπισης των πολλών, των λαϊκών τάξεων, απέναντι σε όλες τις σοβαρές και διογκούμενες απειλές που γεννάει η καπιταλιστική κρίση.

Η υιοθέτηση ενός τέτοιου αναγκαίου προσανατολισμού απαιτεί να παλαίψει η Αριστερά σε πολλά μέτωπα. Να αποκτήσει και να διαδόσει τις γνώσεις που επιτρέπουν την κατανόηση των διαστάσεων και της δυναμικής της κλιματικής και της περιβαλλοντικής κρίσης. Να αφιερώσει δυνάμεις για τη συγκρότηση των θεσμών που κάνουν δυνατή την υιοθέτηση των πρακτικών του σχεδιασμού σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Να εξασφαλίσει μεσα από την ενημέρωση και την εκπαίδευση, τη ικανότητα των τοπικών πληθυσμών να αποφασίζουν δημοκρατικά για τα τοπικά ή ευρύτερα σχέδια και να παρακολουθούν την υλοποίησή τους.